con đường hiện sinh hư vô và phi lý. Tại sao lại có sự khác biệt
như thế giữa Sartre và các triết gia hiện sinh khác? Thưa vì
Sartre không nhận có định mệnh, không nhận có đời sau, không
nhận có tội phúc và thưởng phạt nào hết; tuy ông không nói rõ
rằng con người chết là hết chuyện, những ai cũng dễ nhận thấy
đó là chủ trương của ông. Đúng như Vemeaux đã nói trên đây:
“Triết học của Sartre là chính triết học của Hégel mà thiếu phần
tổng đề”. Con người của Sartre chỉ cắm cúi nhoài mình về phía
trước, nhưng không bao giờ vãn hồi được những giá trị tinh thần
của hành vi mình. Như thế chúng ta mới hiểu tại sao Sartre đã
định nghĩa con người là dự phóng. Theo Hégel, sau cùng con
người có thể đạt được tất cả những dự phóng của mình, còn theo
Sartre thì cho đến chết, con người tất tả chạy theo trăm ngàn dự
phóng, hết dự phóng này đến dự phóng kia, rồi rút cục chẳng bao
giờ mãn nguyện: Con người sẽ chết trong thất vọng và chán
ngán.
Dưới đây chúng ta sẽ lần lượt tìm hiểu ba dự phóng then chốt
nhất của con người theo học thuyết Sartre: Dự phóng chiếm hữu,
dự phóng thông cảm và dự phóng tự vãn hồi. Nhưng, trước khi đi
vào nội dung những dự phóng đó, thiết tưởng cũng cần biết rõ
ràng thế nào là một dự phóng theo tư tưởng của Sartre.
Dự phóng là gì?
Theo Sartre, dự phóng là tự tạo cho mình một đối tượng để
mà theo đuổi.
Các học giả thường nhắc đến một trang sách của Sartre: “Khi
tôi vào tiệm cà-phê để tim thằng Pierre, tất cả sự vật trong tiệm,
từ cô bán hàng duyên dáng cho chí những anh chàng quen thuộc
đang ngồi uống hoặc đang chơi bi-da, đều trở thành một cái chi
vô định, giống như cái nền ảnh (fond) mà trên đó tôi đợi thấy hình
