thể hiện được cái dự phóng của mình về đời mình. Nói thế, Sartre
muốn con người được toàn quyền tự đặt ý nghĩa cho đời mình.
b) Được toàn quyền tự quyết, con người sẽ quyết hướng đời
mình theo đường nào? Lấy tiêu chuẩn nào làm căn cứ phân biệt
thiện ác? Tại sao tôi lại chọn dự phóng này (thí dụ làm chính trị)
và bỏ dự phóng kia (thí dụ tham gia công việc giáo dục)? Sartre
trả lời rằng những câu hỏi như thế hoàn toàn vô nghĩa. Theo ông,
thì tất cả những quyết định của ta đều phi lý, hay nói đúng hơn,
đều không có lý do nào hết. “Quand je délibère, les jeux sont fait”.
Khi tôi suy tính, thì chuyện đã ngã ngũ rồi”. Sartre có ý nói: Khi
con người tưởng suy tính hơn thiệt để quyết định đàng nào, khi
đó nó chỉ tìm lẽ biện hộ cho sự chọn của mình thôi; chính sự chọn
đã xong rồi, vì sự chọn là ý thức ta về hoàn cảnh đó, mà hoàn
cảnh đó là kết quả sự nhận thức của ta. Cho nên Sartre không
ngần ngại viết: “Chính tôi là lý do của sự chọn đó: Chọn hoàn
cảnh đó, tôi đã ý thức như thế về sự vật thì đó cũng chính là sự
chọn của tôi. Sự chọn và ý thức cũng là một (choix et conscience
sont une seul et même chose). Càng đọc Sartre, ta càng thấy ông
chủ trương rõ ràng: Sự chọn của ta không bao giờ có lý do. Sự
chọn đó bao giờ cũng đi trước lý do. Không phải vì có lý mà ta
chọn, nhưng vì ta chọn cho nên có lý.
Thực Sartre đã nâng con người lên bậc chúa tề, tự mình đặt
luật lệ cho vũ trụ và cho chính mình nữa. Sartre đã dám viết:
“Thực ra, chúng ta là một tự do để lựa chọn, nhưng chúng ta
không chọn được tự do: Chúng ta bị lên án phải tự do. En fait,
nous sommes une liberté qui choisit, mais nous ne choisissons
pas d’être libres: Nous sommes condamnés à la liberté”. Chúng ta
bị lên án phải tự do, nghĩa là chúng ta làm gì và làm thế nào,
chúng ta vẫn cứ tự do, vì chúng ta là tự do. Nếu nhớ ý tưởng trên
kia của Sartre (không phải vì sự vật tốt mà ta chọn nó, nhưng vì
