tha nhân; tôi là vũ trụ đó. Kinh nghiệm cho hay khi vắng người
yêu, chúng ta tưởng chừng như toàn thể vũ trụ đâm ra tẻ nhạt,
vắng lặng. Trở thành vũ trụ cho tha nhân là gì? Là tôi tìm cách mê
hoặc, chài (fasciner) tha nhân, làm tha nhân chỉ truy nhận có tôi là
đối tượng duy nhất của những cái nhìn và của tình yêu. Sartre
viết dứt khoát như sau: “Chỉ có một cách để thực hiện sự chiếm
tình yêu của tha nhân là: Làm cho tha nhân mê tôi. Như vậy, xét
cho cùng, yêu ai tức là muốn họ yêu tôi, làm cho họ yêu tôi.
Nhưng đến đây nảy ra một mâu thuẫn: Cả hai người cùng muốn
cho bên kia yêu mình chứ không chỉ muốn được yêu mà thôi”.
Mâu thuẫn này giống hệt như mâu thuẫn của cái nhìn trên kia: Tôi
muốn được yêu, tức muốn tha nhân nhìn tôi; nhưng tha nhân lại
cũng muốn được yêu, nghĩa là cũng muốn được tôi nhìn. Hai bên
cùng muốn được yêu cả vì, như Sartre vừa viết trên đây yêu là
muốn được yêu. Thành thử hai người yêu sẽ trở thành hai nguy
thôi miên lẫn nhau, mê hoặc lẫn nhau. Theo chiều hướng này,
tình yêu sẽ rơi vào chỗ khổ dục. (ở đây khổ dục nên được hiểu
theo nghĩa rộng của Sartre: Sung sướng vì được người ta nhìn
mình, thỏa mãn vì được người khác biến ta thành đồ vật và dụng
cụ khoái lạc của họ. Khổ dục đối lập với bạo dục (sadisme) là
hình thức tình yêu thứ hai theo Sartre, và chúng ta sẽ xem qua
dưới đây).
Tóm lại, theo nghĩa thứ nhất Sartre mặc cho tình yêu, tương
quan của tôi đối với tha nhân có hình thức một thứ khổ dục: Yêu
là muốn được yêu. Nhưng, than ôi, tha nhân cũng quan niệm tình
yêu như tôi, cũng muốn được yêu. Kết cục, dự phóng thông cảm
bị sa vào chỗ mâu thuẫn, vô phương giải quyết. Sartre đã tóm tắt
tư tưởng này của ông trong câu: “ái tình là một mâu thuẫn: Tôi đòi
tha nhân phải yêu tôi và tôi làm hết cách để thực hiện dự phóng
đó; nhưng khi tha nhân yêu tôi, thì tình yêu của tha nhân không
