Tode). Trong ý đó Heidgger coi sự chết là thành phần của hiện
sinh là chỗ hoàn thành cuộc hiện sinh. Sartre chê rằng Heidegger
đã lầm lẫn như tất cả các triết gia tiền bối. Theo Sartre thì “chết là
hết đời rồi”, cái chết không thuộc về hiện sinh của ta. Nói nôm na
thì chết là hết sống: Như vậy có còn tôi đâu mà nói tôi chết được?
Heidegger quả quyết người hiện sinh đích thực là người ý thức
rằng: “tôi chết”. Trái lại, Sartre quả quyết chỉ có sự chết mà thôi,
không thể nói tới chết. Sartre viết: “Sự chết là tận cùng, là giới
hạn, và cũng như tất cả các giới hạn khác, nó lưỡng diện: Chiếc
cổng là một giới hạn, cổng cũng lưỡng diện: Nó có thể là sự mở
vào và cũng có thể sự ngăn lại”. Khi cổng mở cho ta vào nhà, thì
cổng là thế giới của ta. Trái lại, khi cổng chắn trước mặt ta, thì
cổng là giới hạn của thế giới khác, của người khác. Sartre coi sự
chết như cổng ngăn ta lại. Cổng đó không phải của ta, mà là của
vũ trụ. Thành thử từ trước đến nay, các triết gia coi sự chết như
cùng đích và thành phần của cuộc đời, còn Sartre lại coi sự chết
như cái gì chắn ngang cuộc đời và ở ngoài biên cuộc đời.
Để chứng minh những ý tưởng của ông, Sartre đưa ra hai
nhận định này: Thứ nhất sự chết là một hiện tượng hoàn toàn phi
lý. “Điều chúng ta cần ghi nhận đầu tiên là tính chất phi lý của sự
chết”. Như vậy đặc tính căn bản của sự chết là: Phi lý. Phi lý vì nó
mù quáng và đột nhập bất cứ lúc nào: Người hiền thì chết ngộ
nạn, những kẻ gian ác lại sống lâu; “người tù phạm kia bị án tử
hình; anh chàng chuẩn bị từng mấy tuần lễ để bốc lên máy chém
một cách anh hùng thì bị chết nghèo trong tù do một trận bệnh
dịch Tây Ban Nha”. Đời người ta lắm cái phi lý; sự chết là cái phi
lý hơn hết. - Thứ hai: Ta không thể dự phóng và chuẩn bị chết; sự
chết không phải là một hành vi của ta, như Heidegger nói. Sự
chết chỉ là chỗ chấm hết đời ta, chấm hết những khả năng hoạt
động của ta: Thành thử chẳng những nó không phải là hành vi tối
