không gian trở thành một quan niệm mơ hồ, một khái niệm do lý
trí tạc ra làm nền cho khoa hình học.
Không gian, dầu là không gian sinh hoạt, dầu là không gian
trừu tượng của hình học, cũng đều phát sinh do con người. Hãy
xem đứa hài nhi hai tuổi: Nó chưa ý thức rõ rệt về không gian
quanh nó, nên ta thấy nó quờ quạng giơ tay bắt cái đèn điện ở
trần nhà, và đôi khi nó muốn “với lấy cả ông trăng”, trái lại, nó
thường giơ tay quá xa để cầm những cái người ta đưa cho nó.
Quan niệm về không gian trừu tượng và đồng tính lại càng lệ
thuộc vào cái nhìn của con người hơn nữa. Tuy nhiên, thời gian
mới càng nói lên sự lệ thuộc sinh hoạt con người, như chúng ta
thấy sau đây.
Heidegger đã tạo ra một danh từ mới, tức động từ existieren
(ek-sister) để nói lên sự hiện hữu của con người. Và ông định
nghĩa: “Hiện hữu là tự vượt qua mình để đạt tới cái khả hữu của
mình, Ek-sister c’est se dépasser vers son pouvoir-être. Tự vượt
mình là bỏ cái mình hiện nay để đi tới một hiện hữu đang ẩn hiện
trước mắt mình. Cái hiện hữu ẩn hiện trước mắt con người đó,
Heidegger gọi nó là khả hữu (sein-konnen, pouvoir-être). Chính
đây là chỗ phát sinh ra dự phóng (projet), hay nói đúng ra, chính
cái khả năng phóng mình về phía trước như thế là dự phóng. Nói
thế, vì dự phóng đây không phải là một dự tính theo nghĩa thông
thường, nhưng chính là con người tôi ở thế tương lai. Tôi là dự
phóng đó; dự phóng này dự trù cái bản chất sắp thành của tôi.
Hiện hữu là dự phóng, và dự phóng là thời gian tính. Đó là ba
cơ cấu hiện hữu (existentiaux) của con người xét như nó là một
In-der-Welt-sein. Chúng ta cùng nhau tìm hiểu tương quan bản
thể giữa ba cơ cấu đó.
a) Hiện hữu (ek-sister)
