Cả ba triết thuyết hiện đại đều nhắm một mục tiêu: Sinh hoạt
con người. Nhưng tùy phương diện nhắm, ba triết đó đã khác
nhau: Triết mác-xít nhắm con người trong xã hội, con người xã
hội, con người thành phần của xã hội; triết nhân vị nhắm con
người nhân linh, đồng thời đề cao tự do nhân vị và đề cao những
mối giao tiếp xã hội; còn triết hiện sinh chỉ chú trọng đến ý nghĩa
đời sống và tự do cá nhân của mỗi con người. Xem thế, ta thấy
thuyết nhân vị là một cố gắng để tổng hợp những ưu điểm của
hai thuyết hiện sinh và mác-xít, đồng thời ra sức tránh khiếm
khuyết của hai thuyết này. Thuyết nhân vị cố tránh thái độ cá
nhân của thuyết hiện sinh và thái độ duy vật của thuyết mác-xít;
thay vì nói đến tự do cá nhân như hiện sinh, Mounier chỉ nói đến
tự do nhân vị bởi vì nhân vị không bao giờ lẻ loi và tự kỷ, những
nhân vị là cộng đồng; rồi thay vì coi con người như sản phẩm của
xã hội như thuyết mác-xít, Mounier đã đề cao tự do của bậc nhân
linh tức những con người tinh thần: Nhân vị là những chủ thể đầy
đủ chủ quyền và có những quyền thiêng liêng bất khả xâm phạm.
Trở lại triết hiện sinh, chúng ta thấy vì quá đề cao tính chất độc
đáo của mỗi cá nhân, nên tự do mà triết đó chủ trương thường sa
xuống chỗ tự do cá nhân. Cứ bình tĩnh mà xét, người ta phải
công nhận rằng thuyết hiện sinh, nhất là thuyết Sartre, chưa nhận
thức đầy đủ về giá trị của sinh hoạt xã hội. Sartre luôn luôn nói
đến hoàn cảnh, trạng huống v.v... nhưng thực ra ông coi con
người như sinh hoạt ở đâu đâu, xa xã hội loài người. Nhớ lại vũ
trụ quan của Sartre, ta thấy ông chủ trương con người có thể tùy
ý gán cho vạn vật ý nghĩa này hay ý nghĩa khác, coi vạn vật là thế
này hay thế kia. Và nhớ lại nhân sinh quan của Sartre, người ta
quên làm sao được cái lập trường kỳ khôi của ông về mối cảm
thông của ta với tha nhân? Đối với Sartre, hình như không có tha
nhân, mà chỉ có tha thể, tha vật. Con người của (Sartre) không
