nhất thì lại có khuynh hướng bỏ xa lý trí để nhập vào “dòng ý
thức”. Jankélévitch đã tóm tắt chủ trương của thuyết Bergson thế
này: “ý tưởng nòng cốt của thuyết Bergson là: Quan niệm rỗng
không, còn tinh thần thì đầy ứ”. Nghĩa là tất cả những quan niệm
chẳng qua chỉ là những bọt nước trôi nổi thôi, chính “dòng ý thức
liên lỉ trong ta” mới thực là chính sự.
Tuy nhiên, từ năm 1950 đến nay, bộ mặt của triết học đổi hẳn,
đến nỗi Lacroix đã không ngần ngại viết: “Thoạt nhìn, xem như
triết của năm 1950 chống lại triết năm 1900. Hồi đầu thế kỷ,
thuyết duy tâm phê luận toàn thịnh; đó là thứ triết vô nhân vị, đặt
tinh thần ra ngoài cuộc sinh hoạt, cho nên tinh thần không biết chi
đến cuộc sống cũng như thượng đế của Aristote không biết chi
đến vũ trụ... Trái lại, triết học ngày nay đã đưa tâm trí về với cuộc
đời. Triết học ngày nay chú trọng tìm hiểu con người tại thế”. Nói
cách khác, triết ngày nay là triết hiện sinh, và mục đích là giúp
con người hiểu ý nghĩa cuộc sinh tử của mình. Triết hiện sinh
không chối bỏ những giá trị tư tưởng của bốn B vĩ đại tức
Boutroux, Bergson, Blondel và Brunschvicg, nhưng nó đã vượt
qua giai đoạn đó và tiến sang giai đoạn của ngày nay, vì, và đó là
lời kết thúc của Lacroix, “nhiệm vụ của tinh thần chẳng phải là
luôn luôn vươn lên trên lý trí và sát nhập những sở đắc của mình
lại thành bản chất của mình ư?”.
Tóm lại, chúng ta thấy các học giả đồng thanh công nhận triết
hiện sinh đang giữ vai trò chủ động chính yếu, và đại diện cho
nền tư tưởng hiện đại. Tuy chúng ta vẫn phải học hỏi và nghiên
cứu về các thuyết đã qua như thuyết Platon, thuyết Descartes,
thuyết Kant, thuyết Bergson, nhưng lịch sử triết học vừa bước
sang một giai đoạn khác, giai đoạn hiện sinh. Mà lịch sử đã đi thì
không trở lại, cho nên để trả lời về địa vị của triết hiện sinh trong
tư tưởng hiện đại chúng ta phải nhận rằng: Triết hiện sinh được
