giáo nhiều khi đưa ta vượt lên trên những luật lệ của luân lý:
Trường hợp rõ nhất là hành động của tổ phụ A-bra-ham (mà
chúng ta sẽ bàn đến sau đây), vì trên niềm tin tưởng vào Thiên
chúa, A-bra-ham đã giẫm chân lên những luật lệ trọng đại nhất
của luân lý. A-bra-ham đã giết con để tỏ dạ trung thành tuyệt đối
với Thiên chúa. Điều thứ hai: Con người phải vươn tới giai đoạn
tôn giáo thì mới mong vãn hồi được giá trị nhân vị của mình. Tại
sao thế? Thưa vì bao lâu còn sống trong vòng đạo hạnh, con
người còn phần nào sống trong phóng thể: Khi đó con người còn
sống như mọi người thôi, nghĩa là còn sống trong phổ thông,
chưa sống theo nhân vị độc đáo của mình. Chính đời sống tôn
giáo sẽ đưa chúng ta vươn lên tới sinh hoạt độc đáo của nhân vị.
Cho nên Kierkegaard coi Socrate, vị thánh hiền của nhân đạo chủ
nghĩa, là điển hình của đời sống đạo hạnh, và coi A-bra-ham,
người cha của tín đồ là điển hình của đời sống tôn giáo.
Những đặc tính của đời sống tôn giáo gồm lại trong hai chữ
độc đáo và tin yêu. Con người tôn giáo là con người đã vãn hồi
được nhân vị của mình, không còn bị trói buộc bởi những luật lệ
phổ thông của luân lý nữa. Nhưng xin hỏi: Từ đâu con người có
thể biết mình là một nhân vị độc đáo? Kierkegaard thưa: Từ ý
thức về tội lỗi. Trong cuốn Le concept d’angoisse (Quan niệm về
ưu tư), chúng ta luôn luôn gặp câu này, được coi như chủ đề của
cuốn sách: “Chính tội lỗi là cái làm cho con người tự cảm thấy
đơn độc”. Tội lỗi không phải là cái chi vô lý hay hữu lý, nhưng nó
là một xúc phạm đến Thiên chúa: Tuy nhiên, chính vì thế tội lỗi
đặt ta trước nhan thánh Ngài, “chính tội lỗi đã đặt tương quan
giữa ta và tuyệt đối”. Đã vậy, tội lỗi không thuộc về phạm vi của
đạo đức học nữa, nhưng thuộc phạm vi tôn giáo: “Muốn lấy lý
luận đề giải nghĩa sự hiện diện của tội lỗi trong thế giới, là muốn
làm một việc điên rồ và chỉ những hạng người duy lý kỳ khôi mới
