của mình”, đồng thời tạo nên chủ thể tính của mình trong cái gọi là bản sắc
của nó.
Trở lại Kant. Sau khi trình bày vai trò của niệm tưởng, ông mời ta xem
đến các nguyên tắc tổng hợp của trí năng thuần túy. Ồng gọi thế vì đây là
những tổng hợp tiên thiên làm khuôn mẫu cho các phán đoán thường
nghiệm. Ông viết: “Nguyên tắc cao nhất của tất cả các phán đoán tổng hợp
là đối tượng phải chịu những điều kiện của sự nhất thể tổng hợp nó gom các
cái hỗn mang của trực giác lại trong một kinh nghiệm khả hữu... Những
điều kiện để có thể có kinh nghiệm nói chung cũng chính là những điều kiện
để có những đối tượng có kinh nghiệm”
. Nói cách khác, những “nguyên
tắc của trí năng” mà Kant trình bày sau đây, chính là những điều kiện để
con người có thể có kinh nghiệm về bất cứ đối tượng nào.
Kant đưa ra 4 loại nguyên tắc thuần túy của trí năng liên can đến kinh
nghiệm của ta từ bước đầu là trực giác, rồi tri giác rồi kinh nghiệm, và sau
cùng là những nguyên tắc về tri thức nói chung. Trực giác là hình dung thấy
sự vật: cho nên trực giác chưa phải là tri giác, tức chưa phải là tri thức thực
nghiệm. Tri giác mới thực là tri thức đúng nghĩa: đây có cả quan niệm và
trực giác giác quan. Kinh nghiệm là mối liên hệ chặt chẽ giữa nhiều tri giác.
Còn như kiểu nói “tư tưởng thường nghiệm nói chung” (pensée empirique
en général) chỉ có nghĩa tri thức thường nghiệm, hoặc kinh nghiệm nói
chung.
Vậy 4 loại nguyên tắc của trí năng thuần túy là: 1) Những công lý của
trực giác (Les axiomes de 1’intuition); 2) Những dự đoán của tri giác (Les
anticỉpatỉons de la perception); 3) Những loại suy của kinh nghiệm (Les
analogies de Ưexpérience); 4) Những định đề của tư tưởng thường nghiệm
nói chung (Les postulats de la pensée empirique en général).
Một lần nữa, Kant nhắc rằng: “Chỉ những nguyên tắc trí năng thuần túy
cung cấp được quan niệm cho luật lệ suy tưởng, còn kinh nghiệm chỉ là
những trường hợp cụ thể nằm trong định luật kia thôi”
1. Những công lý của trực giác
