thức, và lý trí thì thẩm định trong hành vi ước muốn. Còn trí tưởng tượng
thì không bước lên được tới chức thẩm định: nhưng nó tự giải thoát nó và
như thế giúp cho các tài năng khác được tự do thỏa thuận với nhau”. Hai
cuốn Phê bình trước trình bày về hai loại tương quan được xác định bởi một
trong hai tài năng (trí năng hay lý trí) ; còn cuốn Phê bình thứ ba này khám
phá ra một thứ thỏa thuận tự do và bất định giữa các tài năng, thỏa thuận
này nó ở sâu lắm và được coi là điều kiện của tất cả các tương quan với
nhau”
Đừng vội tưởng rằng trí tưởng tượng là tài năng của phán đoán, nếu hiểu
nó như tài năng sản xuất ra các hình ảnh. Đúng hơn, nên coi đó là khả năng
ướm và môi giới: ướm để thực hiện và mồi giới để hai tài năng khác biệt
nhau như trí năng và lý trí có thể cộng tác chặt chẽ với nhau. Chẳng hạn
trong tri thức thực nghiệm, sự phán đoán (dưới hình thức một niệm tưởng)
giúp thực hiện một phạm trù của trí năng thuần túy vào một tri giác cụ thể:
trong lãnh vực đạo đức, thì phán đoán (dưới hình thức một tiêu biểu) giúp
thực hiện quy luật phổ quát của đạo đức trong những trường hợp đời sống.
Là môi giới, trí tưởng tượng nơi đây chỉ làm công việc cho hai tài năng kia,
nên Kant mới nối rằng “phán đoán hành động một cách hoàn toàn độc lập
đối với những quan niệm và những cảm giác
. Đúng như Deỉeuze nói
trên đây, “trí tưởng tượng lánh mình đi, tự giải thoát mình, để cho các tài
năng khác được tự do cộng tác với nhau”.
Trở lại câu định nghĩa trên kia, ta phải tìm hiểu tại sao “phán đoán là suy
tưởng cái đặc thù nằm trong cái phổ quát”? Giải thích tư tưởng của Kant,
Eric Weil nói rằng con người luôn bị cướp giật bởi cái phổ quát: nhìn quyển
sách ở trước mắt tôi đây, tôi không thể chỉ nhìn có nó, nhưng cũng nhìn nó
là "một cuốn sách”, một thực thể phổ quát. Con người khác con vật ở chỗ
đó: con người không bị giam hãm vào trong cái “bây giờ và ở đây”, cái đặc
thù nhầy nhụa. Dầu muốn dầu không, con người luôn vươn lên khỏi những
cái đặc thù của thế giới cảm giác. Tâm trí con người luồn vươn lên chỗ phổ
quát, siêu thoát khỏi những ràng buộc của cái đặc thù. Và người ta thấy tính
