hoàn toàn. Trái lại cái đẹp của Thẩm mỹ được coi là hoàn toàn và ai cũng
phải nhận là tuyệt: hơn nữa cái tuyệt này đang được ta chứng kiến đây.
Còn một vấn đề liên can đế phổ quát tính của phán đoán thẩm mỹ là: cảm
giác thỏa thích có trước, hay sự phán đoán của ta về nghệ phẩm có trước ?
Sự thường ai cũng nghĩ cảm giác có trước, vì nếu không thì làm sao có thể
có phán đoán về cái đẹp. Kant không nghĩ như vậy: theo ông, nếu tình cảm
vui thỏa có trước và chính nó sinh ra phán đoán thẩm mỹ, thì phán đoán
thẩm mỹ nhất định sẽ có tính cách đặc thù và không thể được coi là phổ
quát: cái vui này có khác gì cái vui của Thú vị? Cho nên phải nhận rằng
“tính chất phổ quát của tâm hồn con người ta khi cảm hứng” là nền tảng của
phán đoán thẩm mỹ: như vậy, lại một lần nữa, chúng ta chứng kiến tính chất
nhân bản của triết học Kant. Nhân bản vì ông cho rằng đã làm người, và
không bị trói buộc bởi những cái tư kỷ của cảm giác, ai cũng có một sự
thẩm định như nhau. Sự thẩm định này không xảy ra nơi giác quan, nhưng
phát sinh ra nơi tâm hồn ta, khi ta nhận định về biểu tượng của tác phẩm mỹ
thuật, “khi đó các tài năng tri thức của ta được kích động bởi biểu tượng và
chúng được tự do hành động, chứ không bị gò bó bởi một quan niệm nào
hết (như trong trường hợp tri thức khoa học thực nghiệm): các tài năng này
phải thẩm định một cái gì được coi là phổ thông... và đó là cách biểu tượng
có giá trị cho hết mọi người”
.
Nói cách khác, chính phán đoán thẩm mỹ, xét như nó là một thẩm định
dựa trên sự hòa hợp giữa lý trí và óc tưởng tượng, là cái đặt nền cho cái
đẹp: cho nên cái đẹp (tức phán đoán của ta về cái đẹp) không do tình cảm
vui thỏa và không theo sau tình cảm vui thỏa, nhưng nó đi trước và đặt nền
cho vui thỏa. Thực ra sự thích thú có đi trước, nhưng thích thú chưa phải là
vui thỏa của cái Đẹp: thích thú mới chỉ là điều kiện dự bị cho phán đoán
thẩm mỹ thôi. Và phán đoán này chỉ thực sự thành hình khi ta nhận định về
biểu tượng của mỹ phẩm, chứ không còn bị trói buộc với những xúc động
do chất thể của mỹ phẩm gây nên. Đó là ý nghĩa câu: “Phán đoán hoàn toàn
chủ quan (tức phán đoán thẩm mỹ) của ta về đối tượng hoặc về biểu tượng
của đối tượng, thì đi trước cái vui thỏa và làm cớ sinh ra cái vui sướng, vì
