ba cuốn Phê bình, với chủ đích là tìm hiểu sinh hoạt tinh thần của con
người: trong công việc này, tri thức thực nghiệm tỏ ra bất lực, cho nên phải
xây dựng một tri thức siêu hình trên những nền tảng được phê bình kỹ
lưỡng, và đó là cồng việc được Kant theo đuổi một cách thận trọng nơi hai
cuốn Phê bình lý trí
thực hành và Phê bình khả năng phán đoán. Krueger đã khéo tóm tắt
công việc đó như sau: “Khoa siêu hình học đích thực phải tìm hiểu thế giới
nơi một tự do mà ta thấy là hữu hạn. Khoa đó là một kinh nghiệm về sinh
hoạt, bởi vì không thể bắt đầu ở bất cứ điểm nào trong trật tự vũ trụ; khoa
đó còn là kinh nghiệm đạo đức về sinh hoạt, vì khoa đó không thể thành
công trong việc giải nghĩa vũ trụ, nếu không công nhận sự kiện của việc
sáng tạo. Cả khởi điểm và tiêu điểm cùng có vấn đề của chúng. Khởi điểm
phải được đặt ở chỗ vật có sinh hoạt, nghĩa là đặt nơi những sự kiện đặc
biệt của cái tôi thân thể, có thế mới đưa được trí năng vào lãnh vực hoạt
động của nó. Theo nghĩa kinh nghiệm của khoa học đích xác, thực nghiệm,
thì cái bản chất siêu khả giác của thiên nhiên, tức bản chất tự thân của vũ
trụ, vẫn còn là một cái gì bất định đối với ta. Trái lại, với nguyên lý tiên
thiên của nó, khả năng phán đoán đã nghiên cứu thiên nhiên từ những định
luật đặc thù của nó (tức các định luật cứu cánh) do đấy có thể giúp trí năng
nhận định chắc chắn về bản chất siêu khả giác ở trong ta và ở ngoài ta. Kinh
nghiệm về sinh hoạt có thể mang lại cho ta một tri thức siêu hình về những
vật tự thân, bởi vì nguyên lý hữu thể học (prỉncỉpe ontologique) của kinh
nghiệm này, tức cứu cánh tính, có tương quan với cứu cánh tối hậu của sức
sáng tạo nên vũ trụ: chúng ta chỉ lãnh hội chủ thể tính dưới loài người
(subjectivité inírahumaine) một cách hợp pháp, nếu ta lui lại từ con người
đến vạn vật, và chúng ta chỉ lãnh hội chủ thể tính của con người, nếu ta đặt
nó trong tương quan với một Thượng trí sáng tạo”
. Nói cách khác,
khoa siêu hình học không thể bắt đầu với những vật thể vô tri vô giác,
nhưng phải đặt khởi điểm nơi các vật hữu cơ, tức các sinh vật. Nghiên cứu
các loài này, ta thấy thiên nhiên là một hệ thông những cứu cánh, trong đó
chỉ con người được coi là cứu cánh tự thân. Như vậy, muốn hiểu vạn vật,
