hưởng của các sao kích thích). Vì thế cho nên khi mất người yêu, hoặc vì địch thủ
hay vì tử thần, đối với kẻ yêu say đắm, đó là một nỗi đau khổ hơn hết vì là một
đau khổ có tính chất siêu việt, ở chỗ không những nó chỉ đập vào cá tính của hắn,
mà còn xúc phạm đến cả cái yếu tính vĩnh cửu của hắn, đến sự sinh tồn của chủng
loại, của ý chí đặc biệt và của cái mệnh lệnh của ý chi giao phó sứ mạng cho hắn.
Vì thế mà khi ghen, người ta đau khổ thật là khủng khiếp và phải chăng cái hy
sinh lớn lao nhất là nhường người mình yêu cho kẻ khác. - Kẻ anh hùng cho rên
rỉ là xấu hổ, trừ rên rỉ vì tình; vì khi rên rỉ vì tình, không phải họ, mà chính là
chủng loại rên rỉ. Trong vở Grande Zénobie của Calderon vào hồi hai, có một
cảnh giữa Zénobie và Décius, trong đó Décius nói:
Cielos, luego tu me quieres?
Perdiera cien mil victorias
Volvierme, etc…
(Trời ơi! Em yêu anh thật sao! Nếu vậy anh sẽ từ bỏ ngàn chiến thắng, anh sẽ trở
về, v.v…)
Ở đây danh vọng, cho đến bách chiến bách thắng, đã bị loại ngay khi ái tình, tức
là quyền lợi của chủng loại lâm cuộc và thắng hẳn hoi; vì quyền lợi của chủng
loại, so với bất cứ quyền lợi nào khác dù quan trọng mấy đi nữa cũng vẫn là tối
thượng. Riêng đối với nó, danh vọng, bổn phận, thuỷ chung đều phải nhường
bước sau khi đã chống lại mọi cám dỗ khác, kể cả sự đe doạ của thần chết. - Cũng
vậy, trong đời sống riêng tư, trên điểm này người ta thường bất chấp lương tâm:
đó là trường hợp của những người bình thường chân chính ngay thẳng lại trắng
trợn ngoại tình một khi tình yêu say đắm, tức là quyền lợi của chủng loại, đã xâm
chiếm họ. Mọi sự diễn ra như thể lúc đó họ tưởng mình đã ý thức được một cái gì
còn chính đáng hơn là cái chính đáng của các quyền lợi cá nhân xưa nay; đó
chính là vì họ hành động theo quyền lợi chủng loại. Trên điểm này, Chamfort
từng nói một lời đáng kể: khi một người đàn ông và một người đàn bà yêu nhau
mãnh liệt, tôi thiết tưởng, dù cho có trở ngại gì ngăn cách đi nữa, chẳng hạn,
chồng, cha mẹ, v.v…đôi tình nhân kia vẫn là của nhau, do định luật Thiên nhiên,
họ vẫn thuộc về nhau thuận theo lẽ trời, bất chấp các luật lệ và công ước của con
