TRIẾT HỌC TÂY PHƯƠNG TỪ KHỞI THỦY ĐẾN ĐƯƠNG ĐẠI - Trang 1348

người. Những ai phẫn nộ về lời này xin hãy xem lại Thánh kinh hẳn phải lấy làm
lạ rằng Chúa cứu rỗi sẵn sàng tha thứ người đàn bà ngoại tình đến thế nào, vì cho
rằng tội lỗi đó nằm sẵn ở trong lòng tất cả những kẻ có mặt. - Xét theo quan điểm
này thì phần lớn vở Decameron chẳng khác gì là một sự diễu cợt và miệt thị ra
mặt của tinh thần chủng loại đối với các quyền hạn cùng quyền lợi của các cá
nhân mà nó chà đạp. - Khi các vấn đề môn đăng hộ đối, giai cấp chênh lệch hay
những hoàn cảnh éo le tương tự đứng ra ngăn cản sự phối hợp giữa đôi tình nhân
yêu nhau tha thiết, tinh thần chủng loại cũng không thèm đếm xỉa đến chúng và
cho chúng là trò vụn vặt; một khi nó đã theo đuổi những cứu cánh liên quan đến
hằng hà thế hệ thì nó đá tung các định chế cùng các cố chấp ấy của con người.
Cũng vì cái lý do sâu sắc ấy mà khi yêu nhau say đắm người ta thường sẵn sàng
mạo hiểm và con người bình thường rất nhút nhát lúc đó cũng đâm ra can đảm. -
Trong các vở kịch cũng như tiểu thuyết, ta vẫn chứng kiến một cách khoái trá và
thiện cảm những đôi trai gái chiến đấu cho mối tình của họ, nghĩa là cho quyền
lợi của chủng loại, và chiến thắng các người già cả chỉ lo cho quyền lợi cá nhân.
Vì cái nguyện vọng của đôi tình nhân đối với chúng ta hình như quan trọng hơn
mọi cái đứng ra cản trở nó, ngay trong phạm vi mà chủng loại đáng kể hơn là cá
nhân. Vì vậy, đề tài chính của mọi vở tuồng vẫn là sự can thiệp của tinh thần
chủng loại với mọi mục đích của nó, va chạm với các quyền lợi riêng tư của các
cá nhân được đề ra và do đó đe doạ phá hoại hạnh phúc của họ. Thường thì nó
thắng, và điều này làm thoả mãn người xem vì nó phù hợp với công lý nên thơ, vì
họ cảm thấy rằng các cứu cánh của chủng loại quan trọng hơn các cứu cánh của
cá nhân nhiều. Vì thế cho nên, khi chung cuộc, trong lòng thư thái, người xem từ
giã đôi tình nhân đội vòng chiến thắng, chia sẻ với họ cái ảo tưởng là đã xây dựng
hạnh phúc riêng cho họ, trong khi chính ra họ đã hy sinh hạnh phúc của họ cho
quyền lợi chủng loại, trái hẳn với ý kiến của các người già cả thấy xa. Trong vào
vở tuồng đi lệch thường tình, người ta thử đảo ngược tình trạng và đặt ép hạnh
phúc trên đầu các cá nhân bất chấp các ý định của chủng loại; thì người xem lại
cảm thấy cái đau đớn mà tinh thần chủng loại đang đau, và ấm ức trước cái lợi
mang đến cho các cá nhân. Tiêu biểu cho loại này, tôi có vài vở kịch ngắn rất
quen thuộc như Nữ hoàng mười sáu (La Reine de seize ans) và Môn đăng hộ đối
(Le mariage de raison). Trong các bi kịch diễm tình, đôi tình nhân, vốn dĩ là công
cụ của tinh thần chủng loại, thường chết đi khi mà các hy vọng của chủng loại bị