không chỉ là quy định về đối tượng, mà còn là phản tư về những vận trù của chính
nó trong chính chuyển động tạo ra những đối vật".
Tân thuyết phê phán (Le néo - criticisme)
Tân thuyết phê phán muốn theo đuổi công trình của Kant, nhưng cách tân nó theo
cách riêng. Nhân danh thuyết hiện tượng, mọi quy chiếu về ẩn tượng bị xoá sổ;
nhân danh quan điểm chủ trí, mọi cảm năng tiên nghiệm bị gạt sang một bên. Cơ
cấu triết học, như thế, được giản quy thành một hệ thống những phạm trù mà,
theo Renouvier, việc cấu tạo (la constitution) là chìa khoá của tất cả. Vấn đề đích
thực chính là việc tổng hợp, nhưng phải lấy lại bằng giá mới, cuối cùng bằng
cách phục hồi biện chứng pháp, như Hamelin đã làm, cái phương pháp phản tư.
Đối với Renouvier, thì người ta không thể thiết lập siêu hình học trên tâm lý
học,dầu bằng bất cứ cách nào.
Chủ nghĩa thực chứng (Le positivisme)
Nhưng khúc quanh của thế kỷ là cuộc đăng quang của chủ nghĩa thực chứng với
Auguste Comte. Vấn đề tương quan giữa tâm lý học và siêu hình học quả thực đã
trở thành xưa cũ từ khi người ta đã chỉ ra rằng kiểu suy tư siêu hình đã lỗi thời và
đáng bị loại trừ, và rằng, đàng khác, tâm lý học phải bị loại trừ ra khỏi hệ thống
các khoa học thực chứng, mọi tri thức về chủ thể bởi chính nó đều là ảo tưởng.
Vấn đề mới của triết học, là vấn đề hợp nhất các khoa học, bởi vì những chuyên
khoa không cho phép việc tạo ra một kiến thức tính cực, thống nhất có khả năng
làm cơ sở cho việc hợp nhất mọi tinh thần và cuối cùng cho việc thiết định Đại
thể, tức Nhân loại.
Tân thuyết duy lý (Le nouveau rationalisme)
Trong việc xác định nhóm tác giả sau cùng, chúng tôi theo sự dẫn dắt của Léon
Brunschvig: "Tác phẩm của Cournot và những giảng khoá của Boutroux là sự
đóng góp cường kiện nhất mà thế kỷ XIX đã mang lại cho việc thiết lập một
thuyết duy lý mềm mỏng, và phong phú". Dầu là nói về tính cứng nhắc và những
cấm đoán của chủ nghĩa thực chứng (trong khi phải chấp nhận, chẳng hạn, dành
một vị trí đáng kể cho ý niệm xác suất); về chủ nghĩa duy lý khoa học, về thuyết
tất định hạn hẹp hay việc đặt nó vào hình thức nhất nguyên; những toan tính tân
