Tiền: Công cụ đo lường số lượng khoái lạc hay đau khổ
Khi những khoái lạc hay đau khổ khác biệt nhau về tính chất người ta không còn
có thể so sánh chúng với nhau một cách trực tiếp về phương diện số lượng nữa.
Như vậy, để đo lường chúng ta phải tìm một trung gian, một đơn vị đo lường
chung cho cả hai.
Việc sử dụng một đơn vị đo lường chung nhằm cho phép người nói truyền đạt
cho tất cả mọi người mà anh ta nói với, cùng một ý tưởng mà chính anh ta quan
niệm về số lượng sự vật mà anh ta nói (1)… Vậy là nếu, vừa nói đến những số
lượng tương đối nhau của những đau khổ và những khoái lạc khác nhau và chúng
ta nhất trí với nhau để đưa ra cùng những mệnh đề về chúng, chúng ta muốn gắn
cùng những ý tưởng cho những mệnh đề này, nói cách khác, nếu chúng ta muốn
hiểu nhau, thì chúng ta phải dùng một cách đo chung. Đơn vị đo lường duy nhất
bao hàm được bản chất của mọi vật, là tiền tệ. Bạn sẽ chịu chi bao nhiêu tiền để
mua được lạc thú này? Năm livres và không hơn. Bạn sẽ chịu chi bao nhiêu để
mua khoái lạc kia? Năm livres và không hơn. Vậy hai lạc thú này, đối với bạn
phải được coi là ngang nhau. Bạn sẽ chịu chi bao nhiêu tiền để có ngay được
khoái lạc này? Năm livres và không hơn. Bạn sẽ chịu chi bao nhiêu để được miễn
trừ ngay tức khắc nỗi khổ này? Năm livres và không hơn. Khoái lạc và đau khổ
phải được coi là có giá tương đương nhau.
Giả sử tôi đang có một couronne trong túi và không khát nước, tôi lưỡng lự trong
việc mua một chai Bordeaux để giải khát hay là dùng số tiền ấy giúp cho một gia
đình mà tôi thấy là sắp chết đói đến nơi nếu không có ai cứu trợ, bất kể là sau đó
tôi sẽ ra sao: nhưng rõ ràng là bao lâu mà tôi còn tiếp tục do dự, thì hai lạc thú,
một đàng thuộc về nhục cảm, một đàng thuộc về tình cảm, đối với tôi đều có giá
trị đúng 5 shillings, thì đều có giá trị ngang nhau đối với tôi. Ở đây tôi yêu cầu
một thời gian tạm ngưng đối với con người tình cảm, thời gian mà, do cần thiết
và chỉ do cần thiết mà thôi, tôi nói và tôi cổ vũ nhân loại hãy nói thứ ngôn ngữ vụ
lợi (un langage mercenaire). Cái hàn thử biểu là dụng cụ để đo nhiệt độ của thời
tiết; cái khí áp kế là dụng cụ để đo áp suất không khí. Những ai mà độ chính xác
của những dụng cụ này chưa làm hai lòng thì họ phải tìm những dụng cụ khác
chính xác hơn, hoặc là phải giã từ triết học Tự nhiên thôi (2). Tiền bạc là công cụ
dùng để đo lường số lượng khoái lạc hay đau khổ. Những ai mà sự chính xác của
