ý tưởng và những tình cảm. Vả chăng, yếu tố cốt tuỷ không phải là trí thông minh
mà là tình cảm. Chỉ bởi con tim mà sự nhập thể hoàn toàn của cá nhân vào nhân
loại mới có thể sẽ được thực hiện.
Đối tượng tối cao cho tình yêu của chúng ta phải là thực tại duy nhất: Nhân loại.
Vậy là triết học của Comte cuối cùng trở thành tôn giáo, nếu như đúng là người ta
có thể gọi như thế, sự phục tùng toàn diện đối với một đối tượng tín ngưỡng tối
cao.
Mặc dầu cốt yếu được tạo nên bởi những tồn tại chủ quan, Nhân loại chỉ vận
hành trực tiếp bởi những tác nhân khách quan. Là những cá thể cùng bản tính với
nó nhưng không lỗi lạc và bền vững bằng. Vậy là mỗi một trong những cơ quan
cá nhân này trở thành cá thể đại diện, về một số mặt nào đó cho Hữu thể Vĩ đại
(Le Grand-Être) sau khi đã nhập thể một cách xứng đáng vào đó. Việc thờ
phượng những con người thực sự thượng đẳng như vậy tạo thành một phần cốt
yếu trong việc thờ phượng Nhân loại (1).
Cao hơn bởi tình yêu, được bẩm thụ tốt hơn để luôn luôn đem trí thông minh và
hoạt động lệ thuộc vào tình cảm, người nữ hồn nhiên tạo thành những hữu thể
trung gian giữa Nhân loại và người nam. Đó là sứ mệnh cao cả của họ, dưới mắt
của tôn giáo mới này…
Được nối kết như thế vào ưu quyền tối thượng của tập thể, bởi những cá thể trung
gian, khách quan cũng như chủ quan, chúng ta cảm thấy tốt hơn và chúng ta càng
phát triển hơn sự đồng cảm cho một tình trạng đồng nhất như vậy. Niềm tin và
tình yêu lúc đó càng được củng cố và phát triển. Trong tồn tại của chúng ta, dầu
cá nhân hay tập thể, người ta phải luôn luôn áp dụng công thức thiêng liêng này
của các môn đồ thực chứng: Tình yêu là Nguyên lý, Trật tự là Nền tảng, và Tiến
bộ là Mục đích (L’Amour pour Principe, l’Ordre pour Base et le Progrès pour
But). Vậy là cuối cùng, sự hợp nhất thật sự được tạo thành bởi Tôn giáo Nhân
loại. Đó là tôn giáo của tình yêu, của trật tự và của tiến bộ. Tình yêu tìm kiếm trật
tự và thúc đẩy đến tiến bộ; trật tự làm kiên cố tình yêu và định hướng đến tiến bộ;
cuối cùng tiến bộ phát triển trật tự và dẫn dắt trở về tình yêu (2)…
Auguste COMTE, Hệ thống chính trị thực chứng, Q.II, ch.I.
