chúng ta ở mức độ nào, trong những trường hợp nào, người ta có thể qui về kinh
nghiệm. Phải tham khảo kinh nghiệm để biết trong những tình huống nào thì
những lập luận đặt nền tảng trên chứng từ của nó là vững chắc? Chúng ta không
có tiêu chuẩn nào sau nữa cho kinh nghiệm; kinh nghiệm là tiêu chuẩn cho chính
nó (3). Kinh nghiệm xác chứng rằng trong số những sự đồng dạng mà nó khải lộ
hay dường như khải lộ, một số là đáng được chấp nhận hơn là những cái khác; và,
do vậy, tính đồng dạng có thể được suy trắc từ một số thí dụ với một mức độ bảo
đảm càng lớn mà những biến cố thuộc về một lớp trong đó những sự đồng dạng
đã được nhìn nhận là thường hằng hơn.
John STUART MILL, Hệ thống lô-gích quy nạo và diễn dịch, III, §2.
1. Phê phán sự hoài nghi kiểu Descartes (le doute cartésien).
2. Chỉ cần quan sát thôi cũng đủ nhận ra sự liên kết giữa những hiện tượng.
3. Kinh nghiệm là cứu tinh duy nhất của chúng ta.
Tính toán vị lợi về sướng và khổ
Chủ nghĩa vị lợi của J.S.Mill phải xét đến không chỉ số lượng những lạc thú, mà
còn xem chất lượng của chúng, không chỉ hạnh phúc cá nhân, mà còn hạnh phúc
chung cho mọi người.
Sung sướng - Nguyên tắc "Hạnh phúc nhiều nhất"
Tín điều chấp nhận nguyên tắc "lợi ích" hay "hạnh phúc lớn nhất" làm nền tảng
đạo đức là tín điều cho rằng các hành động là đúng nếu chúng đem lại hạnh phúc,
là sai nếu chúng đem lại điều đối nghịch với hạnh phúc. Hạnh phúc ở đây được
hiểu là sự sung sướng và không có đau khổ; bất hạnh được hiểu là đau khổ, và
không có sung sướng. Để có cái nhìn rõ hơn về tiêu chuẩn đạo đức do lý thuyết
này đề ra, còn nhiều điều cần nói nữa; đặc biệt, các ý niệm hạnh phúc và đau khổ
bao hàm những gì? Và những gì còn bỏ ngỏ trong vấn đề này? Nhưng những giải
thích thêm này không làm thay đổi lý thuyết về đời sống mà thuyết đạo đức này
dựa vào làm cơ sở - đó là, tìm sự sung sướng và tránh đau khổ là những mục đích
duy nhất đáng ao ước và những điều đáng ao ước (cũng có nhiều trong lý thuyết
