Phạm trù số lượng áp dụng cho mọi hiện tượng xác định, hiện tượng đó là một
toàn thể, và bởi vì không có con số nào có thể là vô hạn trong hữu thể, điều đó là
mâu thuẫn, tất cả cái gì hiện thực đều hữu hạn (Thuyết hữu hạn).
Những hình thức hay phạm trù như là những định luật đầu tiên và bất khả giản
quy của tri thức (Les formes ou catégories comme lois premières et irréductibles
de la connaissance).
Có một liên hệ chặt chẽ giữa thuyết tương đối trong đó tuyệt đối bị loại trừ và
tương quan (vật tự nội bị loại trừ). Nếu mọi sự đều tương đối, thì mọi sự chỉ được
biết qua tương quan. Như vậy, tương quan là định luật phổ quát. Và do đó nhiệm
vụ đầu tiên của triết gia là xác định những tương quan tổng quát, những hình thức
hay phạm trù bất khả giản quy của tri thức, những định luật tiên nghiệm chúng
điều kiện hoá kinh nghiệm, trước khi tìm hiểu nguồn gốc của chúng.
Bởi vì trong biểu tượng tất cả đều tương đối, mọi sự chỉ được biết là qua một
tương quan nào đó, nên định luật tổng quát nhất chính là tương quan. Quy những
hiện tượng này về những hiện tượng khác, nghĩa là gán cho, là suy nghĩ, là phán
đoán, là xác định mô thể và chất thể của một tương quan. Ở đây tôi hiểu mô thể là
cái gì mà một tương quan có tính tổng quát và bởi đó nó ôm choàng, một số
lượng bất định những tương quan dị biệt: số lượng, trương độ v.v… là những mô
thể, theo ngôn ngữ này; và tôi hiểu vật chất là cái gì là riêng cho một tương quan
xác định trong một hiện tượng hoàn toàn cá thể và khác biệt với mọi hiện tượng
khác: con số cụ thể này, cái quãng khả giác xác định này, cảm giác này, đối với
vật đặc thù được biểu thị trong cảm giác này v.v… là những chất thể (1) chúng đi
vào trong những tương quan ở đó chúng lệ thuộc vào những mô thể chung.
Charles RENOUVIER, Tác phẩm đã dẫn.
1. Vậy là chủ nghĩa duy tâm của Renouvier không phải là một chủ nghĩa duy tâm
tuyệt đối.
Bảng phạm trù (Table des catégories)
Renouvier lấy lại chuỗi từ của Kant: chính đề phản đề, tổng hợp đề, nguyên lý
lôgích cho phép thiết định mỗi phạm trù xét cách riêng.
