nó chứa đựng. Nhưng nếu đúng là tư tưởng không hài lòng và không thể tự hài
lòng để phát triển những khái niệm, nếu nó phải đi từ khái niệm này qua khái
niệm khác và cuộc đi qua này là một vận trù được xác định cũng như sự phân
tích, người ta chỉ có thể tìm thấy ở đây một nền tảng: đó là mỗi khái niệm đều có
đối thể của nó. Đó là phương tiện duy nhất, và người ta đã cảm thấy, để hiểu rằng
kiến thức, vốn tạp dị, song đồng thời cũng cốt yếu là có hệ thống.
Sự đối kháng, như chúng ta tìm kiếm, phải đồng thời là cốt yếu và phân biệt với
mâu thuẫn. Nó phải phân biệt với mâu thuẫn bởi vì những đối thể của chúng ta
hợp nhất trong một tổng đề (1).
Octave HAMELIN, Sách đã dẫn, t.9-10.
1. Như vậy sự đối kháng nói ở đây là sự đối kháng giữa những cái trái ngược
nhau chứ không phải là giữa những cái mâu thuẫn nhau, vốn là những đối thể
tuyệt đối. Điểm và quãng là những đối thể tương đối, có tổng hợp đề trong đường
thẳng (xem bảng phạm trù kế bên).
Tương quan (La Relation)
Hiển nhiên là phạm trù đầu tiên (1) phải có tầm quan trọng ngoại lệ. Sẽ là sai lầm
khi nghĩ rằng người ta buộc phải khởi đi từ hữu thể, mà thật ra người ta cũng
không thể làm điều đó. Điều được thiết định từ khởi điểm (le posé initial) tất yếu
phải là tương quan, bởi vì điều được thiết định dầu nó là gì cũng chỉ có nghĩa nhờ
đối thể của nó (son opposé). Không ai có ý tưởng về "cao" nếu không có ý tưởng
về "thấp", không ai có ý tưởng về hữu thể nếu không có ý tưởng về hư vô. Vậy là
người ta không thể thiết định hữu thể từ khởi điểm của một kiến tạo biện chứng
và ngay cả của một tư tưởng đơn giản. Vậy phạm trù đầu tiên là tương quan nghĩa
là đối kháng tương đối chứ không phải bất kỳ kiểu tương quan nào. Phải là một
tương quan lôgích thực sự và phong phú. Tính độc đáo chính yếu nơi hệ thống
Hamelin, là nó đến từ bên này của hữu thể, nó khởi đi từ tương quan, nguyên lý
đơn giản nhất có thể quan niệm, và đi đến bên kia của hữu thể, đến tự do, không
quan niệm được nếu không có một vài tương quan với hư vô.
Phương pháp phân tích khi từng bước loại trừ mọi phức tính của thế giới, cuối
cùng hẳn phải đi đến một yếu tố đơn giản. Nhưng dầu người ta có coi là yếu tố
