Vậy ta hãy khởi hành tự hoạt động và đặt nguyên tắc là trí thức trước tiên nhắm
vào việc chế tạo. Việc chế tạo thi hành độc nhất trên vật chất thô sơ, nghĩa là cả
khi nó dùng những vật liệu hữu cơ, nó cũng coi chúng như đồ vật bất động,
không bận trí đến sự sống đã có trong chúng. Ngay cả ở những vật chất thô sơ; nó
cũng chỉ giữ lấy chất đặc; cái gì còn lại thì lẩn mất do chính lưu động tính của nó.
Vậy nếu trí thức hướng về chế tạo, ta có thể đoán trước là cái gì lỏng trong thực
tại sẽ thoát khỏi nó một phần và cái gì chính thức là sinh khí trong sinh vật sẽ
thoát khỏi hoàn toàn. Tri thức ta, cứ như nó tự tay thiên nhiên mà ra, có đối tượng
chính là chất đặc vô cơ.
(Tự đó Bergson suy diễn ra bốn tính cách khác nhau sau đây):
… Trí thức ta chỉ ý tượng được rõ ràng cái gián đoạn.
… Trí thức ta chỉ ý tượng được rõ ràng cái bất động.
… Đặc tính của trí thức là cái năng lực vô hạn để phân giải theo bất kỳ định luật
nào và tái hợp trong bất kỳ hệ thống nào.
… Đặc tính của trí thức là sự tự nhiên không am hiểu đời sống.
Henri BERGSON, Tiến hoá sáng tạo, t.149 - 151,166 - 167 và 179.
