SOCRATE.- Vậy chúng ta nói lại nhé; điều ta vừa nói sẽ giúp con hiểu. Dĩ nhiên,
con vẫn biết là những người học các môn như hình học, số học, bắt đầu bằng cách
đưa ra những con số lẻ và chẵn, hay những con số khác nhau và ba loại góc, cùng
những dữ kiện khác về từng môn. Những dữ kiện này được họ thừa nhận; và, một
khi đã chấp nhận chúng như những giả thiết, họ không cảm thấy cần phải giải
thích cho bản thân họ hay cho bất kỳ ai khác, nhưng cứ coi chúng như cái tự thân
hiển nhiên. Rồi, khởi đi từ những giả thiết này, họ đi tiếp cho tới khi họ đạt được,
bằng những bước kiên trì, mọi kết luận mà họ đã đề ra để nghiên cứu.
GLAUCON.- Vâng, con biết điều đó.
SOCRATE.- Con cũng biết là họ sử dụng những hình ảnh hữu hình và lý luận về
chúng, mặc dầu những gì họ thực có trong đầu là những nguyên bản của cái mà
những hình ảnh này mô tả bằng những hình tượng. Ví dụ, họ không lý luận gì về
hình vuông và đường chéo đặc thù mà họ vừa vẽ ra, nhưng lại bàn bạc về hình
vuông tự thân (le carré en soi) và đường chéo tự thân (la diagonale en soi).;
những trường hợp khác cũng vậy. Những sơ đồ mà họ vẽ, cùng những kiểu mẫu
họ tạo nên là những vật thể thực, những vật thể có thể có những cái bóng, hay
những hình ảnh chúng trong nước, họ dùng những hình ảnh đó để giúp cho người
học thấy được những thực tại cao hơn vốn chỉ có tư duy mới có thể hiểu nổi.
GLAUCON.- Thưa thầy, đúng thế.
PLATON, Cộng hoà
Hai phân đoạn của giới khả niệm: Khoa học và biện chứng
Tuỳ theo tư tưởng khảo sát những vật khả niệm bằng cách khởi hành từ phía dưới
(hoặc, như Socrate nói, khởi đi từ những giả thuyết) hoặc là, thực hiện một lộ
trình ngược lại, tư tưởng cố gắng nối kết những đối vật của nó vào điều Thiện và
vào Nhất thể là nguyên lý thật sự siêu việt và phi giả thuyết (principe
véritablement transcendant et anhypothétique) tư tưởng không khảo luận cùng
những đối tượng khả niệm.
Chẳng hạn khoa học của nhà hình học, người sử dụng những hình như là trợ huấn
cụ, đạt đến những đối vật của phân đoạn c. khoa học này lãnh hội con số hay hình
