học hay không?
Người ta đã nói trước đây là không thể vận dụng một khoa học chứng minh nếu
người ta không biết những nguyên lý đầu tiên và trực tiếp. Nhưng người ta có thể
tự hỏi, liên quan đến những nguyên lý này, rằng tri thức về chúng có đồng nhất
hay không với tri thức về phép chứng minh, rằng trong trường hợp này cũng như
trong trường hợp kia, có khoa học hay không, nếu chỉ có khoa học trong trường
hợp những phép chứng minh và thể loại khác của khoa học trong trường hợp
những nguyên lý, và cuối cùng nếu những tập quán (nhờ đó chúng ta biết những
nguyên lý) là bẩm sinh hay thủ đắc hay là bẩm sinh nhưng tiềm ẩn.
ARISTOTE, Những Phân tích đệ nhị.
Tri thức này không thể là bẩm sinh tuy nhiên lại tất yếu
Ở đây Aristote gặp phải nan đề (aporie) nơi mọi nghiên cứu hoa học: làm thế nào
tìm kiếm cái mà người ta chưa hề biết? Có cần phải biết cái gì mà người ta tìm
kiếm? Đó là câu hỏi đặt ra bởi Platon trong quyển Ménon và trong quyển
Sisyphie. Nhưng Aristote bác khước giải pháp hồi niệm của Platon.
Nói rằng những hồi niệm này là bẩm sinh nơi chúng ta thì quả là phi lý: điều đó
chẳng khác nào nói rằng chúng ta có nơi bản thân mình những tri thức chính xác
hơn là những phép chứng minh và chúng lại vuột thoát khỏi chúng ta. Nhưng
đàng khác nếu chúng ta thủ đắc chúng mà trước đó chưa sở hữu chúng, làm sao
chúng ta có thể biết được chúng và học hỏi về chúng bên ngoài mọi tri thức có từ
trước? Điều đó là bất khả, như chúng ta đã nói khi bàn về việc chứng minh. Như
vậy đã rõ là chúng ta không thể sở hữu những nguyên lý một cách bẩm sinh, và
đồng thời chúng cũng không thể nảy sinh trong ta bên ngoài một kiến thức hay
một tập quán nào đó. Như vậy tất yếu chúng ta phải có nơi bản thân mình một
tiềm năng nào đó, dầu thế tiềm năng đó cũng không thể chính xác hơn là tri thức
của chúng ta về những nguyên lý.
ARISTOTE, Những phân tích đệ nhị.
"Tri thức về sự kiện khác với tri thức về nguyên nhân"
