Ông đã dùng từ đầu óc gương mẫu bởi vì, theo một nghĩa nào đó, Xénophare
không hề phù phiếm; và gọi Xénophane là người kiểm duyệt những điều dối trá
trong thi ca Homère bởi vì Xénophane đã phê bình quyết liệt những điều bịa đặt
trong các tác phẩm của Homère. Nhưng ngược lại với những khái niệm chung nơi
nhiều người khác, Xénophane đã rao giảng một cách giáo điều rằng toàn thể là
một, rằng Thượng đế là một bản tính với vạn hữu, rằng ngoài hình cầu, vô cản,
thản nhiên, bất động và có lý trí.
Chú thích.
(1) Y sĩ và triết gia Hy Lạp phái Hoài nghi, thế kỷ thứ hai
(2) Tác giả theo truyền thuyết của hai bộ trường ca sử thi vĩ đại Iliade và
Odyssée
(3) Tác giả của bộ Thần luận (Théogonie), thế kỷ thứ tám trước Công nguyên
(4) Giáo phụ của Nhà thờ Hy Lạp, đầu thế kỷ thứ ba
(5) Đoạn văn này tố cáo tính cách duy nhân hình (anthropomorphisme) của các
vị thần
(6) Jean de Stobi, người xứ Macédoine là một nhà sưu tập cổ văn của thế kỷ thứ
năm
(7) Như vậy những tiến bộ của lý trí là kết quả của công trình chinh phục lâu dài
của con người
(8) Xem lại số (1)
(9) Tác giả, vào thế kỷ thứ ba trước Công nguyên một nhà thơ phúng thích gọi là
Silles
(10) Người ta trách Xénophane đã không là một người hoài nghi thực sự… và đã
chọn một luận điểm thuần lý nhưng giáo điều (une thèse rationnelle mais
dogmatique).
