trước, vì nó ở trên mọi sự vật thấp hơn và trông chừng mọi sự vật trên chóp đỉnh
của chúng".
"Vậy tại sao bạn tưởng tượng rằng các sự vật là tất yếu khi chúng được chiếu
sáng bởi ánh sáng của Thiên Chúa, vì cả con người cũng không áp đặt sự tất yếu
lên những vật mà họ nhìn thấy? Cái nhìn của bạn có tạo sự tất yếu cho các vật mà
bạn thấy hiện diện trước mắt bạn không?"
"Hoàn toàn không," tôi trả lời.
"Vậy thì," Nàng Triết tiếp, "có lẽ chúng ta có thể so sánh một cách thích hợp cái
nhìn hiện tại của Thiên Chúa với cái nhìn hiện tại của con người. Thiên Chúa
nhìn thấy mọi sự trong hiện tại vĩnh cửu của Ngài giống như bạn thấy một số sự
vật trong hiện tại tạm thời của bạn. Vì vậy sự biết trước này của Thiên Chúa (la
préscience diviêne) không thay đổi bản chất và thuộc tính của các sự vật (1); nó
chỉ nhìn thấy các sự vật hiện diện trước mắt nó như thể nó sẽ trở thành cái mà
chúng ta coi là tương lai. Phán đoán của Ngài không lẫn lộn; với một trực giác
duy nhất của tinh thần Ngài biết mọi sự phải xảy ra, dù là tất yếu hay không (2).
Giống như khi bạn tình cờ thấy cùng một lúc một người đi bộ trên đường phố và
mặt trời chiếu sáng trên bầu trời, mặc dù bạn nhìn thấy cả hai sự kiện cùng một
lúc, nhưng bạn vẫn có phân biệt chúng với nhau và nhận ra rằng một hành động
là tự ý, tự nguyện (volontaire), hành động kia là tất yếu; thì trí khôn Thiên Chúa
cũng thế, khi nhìn xuống mọi vật, trí khôn ấy không làm đảo lộn bản chất của các
sự vật đang hiện diện trước mắt nó nhưng lại là tương lai trong quan hệ thời gian.
Vì vậy khi Thiên Chúa biết rằng một điều gì sẽ xảy ra trong tương lai, và đồng
thời Ngài biết rằng nó sẽ không xảy ra một cách tất yếu, thì đây không phải là
một ý kiến đơn giản nhưng là một tri thức dựa trên sự thật."
"Nếu bạn thích phản bác tôi rằng bất cứ điều gì Thiên Chúa thấy trước như là sẽ
xảy ra thì tất yếu phải xảy ra, và bất cứ điều gì phải xảy ra thì bắt buộc phải là tất
yếu - nếu bạn cứ nhấn mạnh từ ‘tất yếu’ này với tôi - tôi chấp nhận bạn đang phát
biểu một sự thật chắc chắn, nhưng là sự thật mà chỉ có nhà thần học nào thật sâu
sắc mới hiểu nổi. Tôi sẽ trả lời rằng cùng một sự kiện tương lai là tất yếu xét theo
việc Thiên Chúa biết nó, nhưng lại là tự do và không tất yếu nếu xét theo bản chất
riêng của nó. Bởi vì, thực ra, có hai loại tất yếu: một loại tất yếu đơn giản tuyệt
