ALUMNUS: Đúng là thế. Không có gì có thể nghĩ ra mà lại không chỉ được bằng
từ này.
N: Bởi vì chúng ta đã đồng ý về từ để chỉ chủng loại, giờ đây thầy muốn đề nghị
một phương pháp để phân chia nó bằng cách phân biệt nó thành những chủng
loại. Hoặc là, nếu trò thích hơn, ta sẽ thử một cách phân chia đầu tiên và vai trò
của anh sẽ là đánh giá nó theo cách đúng đắn nhất có thể … Vậy mà thế này, ta
thấy hình như rằng sự phân chia thiên nhiên được thực hiện qua bốn sự khác biệt
và đi đến bốn chủng loại(a).
Trước tiên có hữu thể sáng tạo mà không hề thụ tạo, thứ nhì là hữu thể thụ tạo và
sáng tạo, thứ ba là hữu thể thụ tạo và không sáng tạo, thứ tư là hữu thể không thụ
tạo cũng không sáng tạo. Trong bốn chủng loại này có hai cặp đối thể: chủng loại
thứ ba đối lại chủng loại thứ nhất, thứ tư đối lại thứ nhì. Nhưng chính chủng loại
thứ tư lại được đặt trong số những điều bất khả, bởi vì hữu thể của nó là không
thể hiện hữu (puisque son être est de ne pouvoir être). Anh có thấy kiểu phân chia
này có vẻ đúng không?
A: Vâng, có thể! Nhưng em mong thầy xác định rõ hơn kiểu đối nghịch tồn tại
giữa bốn hình thức này.
N: Nếu thầy không lầm, anh đã thấy đâu là sự đối nghịch của chủng loại thứ ba
và thứ nhất: loại thứ nhất sáng tạo mà không thụ tạo, như vậy nó có đối thể là loại
thụ tạo mà không sáng tạo. Sự đối nghịch của loại thứ nhì với loại thứ ba cũng
hiển nhiên: loại thứ nhì vừa thụ tạo vừa sáng tạo, như vậy nó có đối thể là loại thứ
tư, và trên mọi quan điểm, bởi vì loại này chẳng sáng tạo cũng chẳng thụ tạo.
A: Đúng, em thấy rõ điều đó. Nhưng điều khiến em bối rối, là loại thứ tư này. Đối
với ba loại kia, em không hề do dự, bởi vì, theo em, loại thứ nhất chỉ nguyên
nhân của mọi vật tồn tại và không tồn tại; loại thứ nhì, những nguyên nhân sơ
thủy và loại thứ ba, toàn bộ những sự vật tự khải lộ cho chúng ta qua tiến trình
sinh thành trong không - thời gian. Nói như thế rồi, để khởi đầu cho đúng đắn, em
thấy hình như rằng cần đào sâu vào chi tiết hơn từng mỗi chủng loại này, xét theo
từng cá thể…
