quyền năng của Ngài. Như vậy Ngài có quyền năng trên mọi sự khả hữu, theo
nghĩa là nếu Ngài muốn điều gì, Ngài sẽ làm điều đó.
Nhưng câu này: "nếu Ngài muốn điều đó, Ngài sẽ làmđiều đó" là một mệnh đề
phức hợp mà người ta gọi là giả thuyết (hypothétique). Vậy mà đặc tính của một
mệnh đề giả thuyết không phải là mệnh đề này và mệnh đề kia hợp thành nó là
đúng (1). Thực tế là, một mệnh đề giả thuyết (đúng) cũng có thể được hợp thành
từ hai mệnh đề sai hoặc là chỉ bởi một mệnh đề sai (và một mệnh đề khác - hậu
quả - đúng). Như vậy, mệnh đề giả thuyết là đúng, ngay cả nếu đó là một phát
biểu đại loại như "nếu một người bay, anh ta sẽ di chuyển trong không khí". Thực
tế là, mệnh đề này đúng, tuy rằng hai vế của nó rõ ràng là sai. Cũng thế, một
mệnh đề kiểu như "nếu một người bay, anh ta sẽ là động vật", thì cũng đúng, mặc
dầu tiền đề sai nhưng hậu quả vẫn đúng.
Như vậy nếu ai đó nói rằng câu: "nếu Ngài muốn điều ấy, Ngài sẽ làm điều ấy",
hình như hàm ý rằng nếu ý chí muốn làm điều gì (khác hơn là điều đang làm) liên
quan đến một vật xảy đến với Đấng Tối Cao trong tương lai, tất yếu sẽ có nơi
Ngài một thay đổi (2), phải trả lời rằng cách kiến giải này là đúng theo nghĩa
chính xác là trong khi nói về Đấng Tối Cao rằng Ngài "toàn năng", người ta hiểu
rằng tất cả những gì Đấng Tối Cao muốn đều được thực hiện và rằng không có
cái gì mà Ngài từ khước lại được thực hiện, mà rằng cái gì Ngài muốn, nếu người
ta đặt giả thuyết rằng Ngài không muốn điều đó, thì điều đó sẽ không được thực
hiện, và rằng điều gì Ngài không muốn, nếu người ta giả thiết rằng Ngài muốn
điều đó, thì điều đó sẽ được thực hiện. Đó là ý nghĩa của những khái niệm toàn
năng và ý chí áp dụng vào Đấng Tối Cao. Vậy mà cả hai khái niệm đó đều được
giản quy vào tri thức của Ngài. Và tri thức của Đấng Tối Cao, chúng ta đã biết là
tri thức đó giản quy vào yếu tính của Ngài. Như vậy, không có cái nào trong số
những thuộc tính này đặt ra hay bao hàm một chút nào phức tính nơi Đấng Tối
Cao.
AL-GHAZÂLỴ, Những ý định của các triết gia.
1. Điều này chỉ được đòi hỏi với mệnh đề liên kết (p và q).
2. Tính bất biến của Đấng Tối Cao dường như bất tương dung với tính toàn năng.
