bơ-rơ hay hiện tượng phồn mậu của việc xuất bản những bản văn, những bản dịch
và những bài bình luận do sự thức giấc của khoa mỹ văn gây nên, vẫn đánh dấu
trọng âm trên khái niệm con người được bao hàm trong từ ngữ chủ nghĩa nhân
văn. Hẳn rồi, chủ nghĩa nhân bản không thể được định nghĩa như một trào lưu
triết học xác định, mà người ta nghiên cứu bên cạnh tân thuyết Platon, học thuyết
Aristote hay Chủ nghĩa Khắc Kỷ mới. Mà đó là một trào lưu, hay một thái độ tinh
thần nhắm đến việc dành ưu thế cho chỗ đứng của con người trong vũ trụ. Chủ đề
về phẩm giá con người, được xưng tụng bởi Pic de la Mirandole, Vivès, Budé,
Érasme và nhiều người khác nữa, nằm tại trung tâm của chủ nghĩa nhân văn. Ý
tưởng cho rằng việc thực hành những môn mỹ văn mỹ nghệ phải đi đôi với việc
thực hành đức hạnh, hay là việc tìm kiếm chân lý và điều thiện là một, vẫn còn là
một ý tưởng được tiên báo trong những bản văn khác nhau của các nhà nhân văn.
Không phải tất cả đều là Cơ đốc giáo - vào thời này, những ai không theo Cơ đốc
giáo thực sự sống bên lề của toàn thể xã hội - nhưng trào lưu "chủ nghĩa nhân bản
của Cơ đốc giáo" là có sức sống khoẻ khoắn nhất và tập hợp những đầu óc xuất
sắc nhất.
Vả chăng, chẳng dễ vạch ra đường phân ranh giữa những kẻ mà người ta có thể
gọi là những nhà nhân bản và những ai mà người ta từ chối danh vị này. Những
người mà chúng ta gọi là những nhà nhân bản không phải là những đầu óc có hệ
thống hay có rất ít: họ dành ưu tiên cho việc mở rộng tâm hồn ra thế giới và với
con người, ý thức thuộc về đối thoại, cảm tính, thay vì đầu óc ưa biện luận thuần
lô-gích như trước kia.
Érasme, bằng một công thức thật đẹp, tuyên bố về đề tài này: "Tin tôi đi, con
người không phải sinh ra đã là người: họ trở thành người".
Tân thuyết Platon
Tân thuyết Platon thời trước được đại diện bởi Plotin (khoảng 205 - 270 sau CN)
sẽ được dịch sang tiếng Latinh, giảng luận và xuất bản bởi Marsile Ficin vào cuối
thế kỷ mười lăm.
Ficin đã cho xuất bản một bản dịch sang tiếng Latinh bộ Ennéades, kèm theo
phần giảng luận uyên bác. Phần giảng luận này được đánh dấu bởi một ý chí triết
