Empédocle
(Khoảng 490 - 435 trước CN)
Trẻ hơn, một tí thôi, Parménide và Héraclite, Empédocle d’ Agrigente (ở Sicile)
là người đưông thời với Zénon d’ Élée, với Leucippe và Anaxagore. Chính ông là
người mà Platon chỉ danh bằng thành ngữ: "Những nàng thơ trên đảo Sicile".
Ông được coi như một phương sĩ (le mage) thực sự, người chữa bệnh cho cả "linh
hồn lẫn thân xác". Là phát ngôn nhân (le porte - parole) của những nhà dân chủ
nơi thành phố quê hưông, ông tranh đấu chống lại sự độc tài trước khi bị đày.
Triết lý của Empédocle được trình bày thành hai bài thơ giáo huấn dài, một là
trường thi về thiên nhiên (De la Nature) và hai là trường thi Thanh tẩy thân tâm
(Les Purifications) bộc lộ ảnh hưởng của Pythagore.
Bốn nguyên tố và hai nguyên lý
Empédocle được biết đến như là người đã nêu ra bốn nguyên tố từ đó vạn hữu
được tạo thành. Nhưng ông còn cho hai nguyên lý can thiệp vào, đó là Tình bạn
và lòng thù hận, mà ông gán cho chức năng liên kết các nguyên tố để tạo ra
những cá thể và ngược lại, giải kết để huỷ diệt và dung hoá chúng trở lại thành
các nguyên tố. Như vậy, ta nên nói là bốn hay sáu nguyên lý hay là bốn nguyên tố
và hai nguyên lý?
SIMPLICIUS (Nhà bình luận theo Tân thuyết Platon, khoảng cuối thế kỷ thứ sáu)
Empédocle qui về con số bốn những nguyên tố vật thể: lửa, nước, khí, đất. Những
nguyên tố này tồn tại vĩnh cửu nhưng luôn biến thiên về lượng tính nghĩa là thành
nhiều hay ít hơn, tuỳ theo quá trình liên kết hay giải kết, thêm vào đó là những
nguyên lý chính danh, nhờ chúng mà bốn nguyên tố được vận động: tình bạn và
lòng thù hận. Thật vậy, các nguyên tố không ngừng vận động tương tác, lúc thì
liên kết nhau do tác động của Tình bạn, lúc thì giải kết, xa rời nhau do tác động
của Lòng hận thù. Như vậy là ông chấp nhận sáu nguyên lý. Và thực tế là, ông
