ứng với những ý tưởng mới và sau vụ tuyên ngôn nổi đình nổi đám (những tờ
tuyên ngôn chống lại lễ mi_xa và những nghi thức phụng vụ của Công giáo, được
dán vào tường điện Louvre vào đêm 17 rạng ngày 18 tháng mười, 1534 bởi
những người quá khích theo Luther), ông rời nước Pháp, đến Bâle. Tuy nhiên ông
vẫn đề tặng, vào năm 1536, hoàng đế François Đệ nhất ấn bản đầu tiên bằng tiếng
Latinh quyển Định chế Cơ đốc giáo. Sau đó định sở tại Genève, Calviên sẽ tổ
chức tại đó một chế độ thần quyền (théocratie) thực sự mà tính cách không khoan
nhượng thì cũng chẳng kém gì Toà án dị giáo La Mã (việc xử tử hình Michel
Servet, bị kết tội là "suy nghĩ linh tinh vô tổ chức", vào năm 1553, là một bằng
chứng).
Nền đức lý xã hội, việc giáo dục thanh thiếu niên, đời sống cộng đồng và hẳn rồi,
việc quy định những nghi thức phụng vụ, việc đào tạo các mục sư, tất cả đều căn
cứ vào sắc lệnh của ông và của đại hội đồng, tất cả đều hết lòng với ông. Năm
1560 ông cho phát hành ấn bản tiếng Pháp quyển Định chế. Bốn năm sau ông
mất, dặn dò người thân chôn cất đơn giản "không xa hoa, rình rang".
Nhà thần học vĩ đại này, người sáng lập tôn giáo gọi là Calviêniste, người cha
tinh thần của các tín đồ Tin lành (huguenots) cũng là một triết gia thực sự: ông
định nghĩa Thiên Chúa của mình bằng những từ ngữ triết lý - một Thiên Chúa bất
động và vô hạn - và việc ông nghiền ngẫm lâu dài Platon lộ ra qua những lời của
một Cơ đốc nhân. Tính chặt chẽ trong học thuyết của ông cũng do từ sự đào tạo
để thành pháp gia của ông.
Jean Claude Margolin.
ÉRASME
(1467? - 1536)
"Ông hoàng của các nhà nhân bản" sinh ở Rotterdam khoảng năm 1467. Được
gửi vào chủng viện, chàng trai Geert Geertsz - sẽ lấy cái biệt hiệu nhân văn là
Desiderius Erasmus - lẽ ra đã, nếu không vì thiên tài phát lộ sớm của mình và
lòng hiếu tri không mệt mỏi, trải qua cuộc đời mình giữa các tu sỹ khác. Nhưng
nung nấu bởi nhu cầu học hỏi và khát vọng trước thư lập ngôn, nên vào năm hai
mươi lăm tuổi chàng rời đại chủng viện Steyn, gần Rotterdam (nơi chàng được
