những "chuyện xảy ra trên trời" trên một "hiến chương thật sự tổng quát về vũ
trụ" (la véritable constitution générale de l’Univers). Như thế, cần cách tân triệt
để vũ trụ luận.
Nhà thiên văn học Ba Lan nghĩ rằng việc chọn nhận một vũ trụ luận nhật tâm
(une cosmologie héliocentrique) sẽ cho phép vừa tôn trọng tín điều của Platon về
chuyển động vòng tròn đồng dạng (le mouvement circulaire uniforme) đồng thời
lại đơn giản hoá và thống nhất hoá hệ vũ trụ. Bằng một phát duy nhất, Copernic
bất động hoá vòng cầu những định tinh và "dời nhà" Quả Đất ra khỏi vị trí trung
tâm chỉ bằng cách đặt tên lại cho nó là một hành tinh (trong số nhiều hành tinh
khác), quay chung quanh mặt trời trong một năm, trong khi việc tự quay quanh
trục của nó tạo ra sự luân chuyển giữa ngày và đêm. Về phần nó, thiên văn học
của Ptolémée chỉ là một tập hợp những điều giả tạo hình học, nó không thể tìm ra
cũng không thể xây dựng lại hình dáng của thế giới và tính cân đối chính xác của
những thành phần đúng hơn, đó là một … quái thai!
Trái lại, hệ thống của Copernic trình bày một thứ nhất tính kiến trúc (unité
architectonique) hài hoà hơn nhiều bởi vì sự phối trí và sự liệt cử những thành
phần của nó đều phái sinh từ một nguyên lý cơ bản duy nhất quyết định cơ cấu
của toàn thể: nguyên lý về tính tỷ lệ đại lượng của những quỹ đạo hành tinh vào
các thời kỳ quay, nó cho phép điều lý một cách hài hoà những quỹ đạo thiên thể
nơi diễn ra những chuyển động vòng tròn đồng dạng của các tinh tú.
Suốt đời mình Copernic không hề biểu minh chút nhiệt tình nào với ý tưởng cho
in ấn phát hành và quảng bá lý thuyết của ông. Phải chăng ông nghĩ là mình đã
thất bại bởi vì hệ thống thế giới của ông bao gồm một số chu chuyển viên
(épicycles) lớn hơn là hệ thống của Ptolémée? Tuy nhiên, nếu như ta trừu xuất đi
những chu chuyển viên, để chỉ giữ lại những quỹ đạo thiên thể, thì hệ thống của
Copernic cho thấy sự mạch lạc, nhất quán, liên tục và hài hoà mà hệ thống của
Ptolémée chưa đạt tớiđược.
Việc giản quy những biểu kiến địa tâm (la réduction des apparences
géocentriques)
