một lí trí không bị vướng bận bởi thứ tam đoạn luận theo kiểu Aristote - một thứ
công cụ vô bổ, chẳng phát minh được gì; một lí trí khước từ mọi thế giá, quyền
uy; một lí trí đã được tẩy sạch mọi thần tượng. "phương pháp chứng minh tốt
nhất là kinh nghiệm, không phải kinh nghiệm mơ hồ (experientia vaga) - nó chỉ là
một thứ mò mẫm đơn thuần và làm tê liệt con người hơn là đem lại thông tin cho
họ, nhưng là kinh nghiệm được phát biểu qua văn bản (experientia literata).
Không một phát minh nào đúng được chấp nhận trừ phi phát minh đó đã được
định hình trong văn bản".
Vấn đề không phải là lí luận trong trừu tượng mơ hồ mà phải:
- bội nhân những thí nghiệm bằng một cuộc "săn bắt sự kiện" hay "săn bắt thần
Pan" (tượng cho thiên nhiên).
- sắp xếp, phân loại những sự kiện và đưa vào những triệu hoán biểu (tables de
comparution = những bảng / biểu chỉ ra sự có mặt / vắng mặt).
- Tìm hiểu, bằng phương tiện này, những nguyên nhân tự nhiên của các sự kiện.
Sự nhấn mạnh đó trên tầm quan trọng của thí nghiệm, trên sự hợp nhất của khoa
học và kỹ thuật làm nên tính hiện đại của Bacon. Và tuy thế ông vẫn còn là một
người cổ đại ở chỗ ông không hề nghi ngờ vai trò của toán học trong việc phác
thảo và đưa vào công thức khoa học. Ông đã để lại cho chúng ta một nền vật lí
học phẩm tính chứ không phải lượng tính (une physique de la qualité, non de la
quantité).
Lí thuyết những ảo tượng (La théorie des idoles)
Sự quan sát vô tư thiên nhiên và việc giải thích nó giả thiết rằng người ta giải
phóng trí tuệ khỏi những ảo tượng - những hình ma bóng quế - chúng che khuất
việc nhìn rõ chân tướng sự vật và cần phải bị khu trừ.
Lời nói đầu của Novum Organum phân biệt những ảo tượng nhập tâm (idoles
importeés) và những ảo tượng bẩm sinh (idoles innées). Những cách ngôn của
Quyển I sắp xếp những ảo tượng này thành bốn loại: ảo tượng chủng loại, ảo
tương cái hang, ảo tượng quảng trường, ảo tượng kịch trường.
