người như đã được Thiên Chúa tạo thành để có đủ những cử động theo lẽ thường
tình, tôi có lý để nghĩ rằng thân thể đó không theo đúng đường lối của bản tính nó
khi cổ họng nó khô và khi việc uống sẽ có hại cho sự bảo tồn của nó; tuy nhiên
tôi nhận thấy giải nghĩa thiên nhiên theo cách thứ hai này khác cách thứ nhất
nhiều quá: các hthứ hai này chẳng qua chỉ là một cách nói hoàn toàn theo quan
điểm tư duy tôi, tư duy này so sánh bệnh nhân và chiếc đồng hồ chế tạo dở, với ý
niệm tôi có về một người lành mạnh và chiếc đồng hồ chế tạo đúng: ý niệm này
không nói lên được một cái chi thực sự có nơi sự vật; còn như giải nghĩa thiên
nhiên theo cách kia, tôi ý thức có một cái chi đích thực nơi sự vật, và như vậy
không phải là không có ít nhiều tính chất đích thực.
Thực sự, khi nhìn cái thân thể thủy thũng, tuy rằng chỉ là một kiểu nói bên ngoài
khi ta nói rằng bản tính của nó bị hư hỏng vì không cần uống mà có vẫn cảm thấy
cổ họng khô kẹt; nhưng nhìn vào hợp thể, tức tâm linh hợp với vật thể, thì không
thể bảo đó là kiểu nói suông, tại vì đích thực có sự sai lầm của thiên nhiên, xét vì
hợp thể nọ khát khi việc uống rất có hại cho nó.
DESCARTES,
Những suy niệm siêu hình, VI, Bản dịch của Trần Thái Đỉnh.
