chỉ qui chúng về linh hồn về chỗ thâm sâu thân thiết nhất của chúng ta, chứ
không phải như sự đau đớn mà chúng ta qui về thân xác. Định nghĩa những thụ
cảm càng bắt buộc nhiều hơn phải biết, bởi siêu hình học, rằng ý chí vô hạn ở nơi
ta là dấu ấn của Đấng Tối cao; - bằng cách nào khác để ta phân biệt ý chí chúng
ta với những thụ cảm, mà chúng ta tưởng rằng đó là ý chí vào lúc mà chúng đúng
là điều ngược lại?
Điều 27. Định nghĩa những thụ cảm của linh hồn
Sau khi đã xem xét những thụ cảm của linh hồn khác với những tư tưởng khác ở
điểm nào, tôi thấy hình như người ta có thể định nghĩa chúng, một cách khái quát,
là những tri giác (des perceptions) hay những cảm thức (des sentiments) hay
những xúc cảm (des émotions) của tâm hồn, và chúng được gây ra, bảo lưu và
cường hoá bởi một vài vận động của các linh khí (des esprits) (1).
Điều 28. Giải thích phần đầu của định nghĩa này.
Người ta có thể gọi chúng là những tri giác khi người ta thường dùng từ ngữ này
để chỉ mọi tư tưởng không phải là những tác động của linh hồn hay của những ý
chí (2) nhưng không phải khi người ta chỉ dùng nó để chỉ những tri thức hiển
nhiên; bởi kinh nghiệm cho thấy rằng những ai bị những cảm thụ của mình lay
động mạnh nhất thì không phải là những người biết rõ chúng nhất, và chúng
thuộc về số những tri giác mà liên minh chặt chẽ giữa linh hồn và thể xác khiến
chúng trở thành lẫn lộn và mờ tối. Người ta cũng có thể gọi chúng là những cảm
thức, bởi chúng được nhận vào trong tâm hồn theo cùng cách những đối vật của
ngoại quan và không được biết bởi nó bằng cách nào khác; nhưng người ta còn có
thể gọi chúng hay hơn là những cảm xúc của tâm hồn, bởi vì trong tất cả những
loại tư tưởng mà nó có thể có, thì không có những cái nào khác lay động nó,
khuynh đảo nó (3) dữ dội như những thụ cảm này.
Điều 29. Giải thích phần kia của định nghĩa.
Tôi thêm vào là chúng đặc biệt quan hệ đến linh hồn, để phân biệt chúng với
những cảm thức khác mà người ta qui, có cái thì vào những đối vật bên ngoài như
là mùi hưông, những âm thanh, những màu sắc; có cái thì qui về thân xác chúng
ta, như những cảm giác đói, khát, đau đớn. Tôi cũng thêm vào là chúng được gây
