Loài vật không có tính ưu việt tối cao như loài người chúng ta, nhưng lại có cái
mà chúng ta không có. Chúng không biết hy vọng như ta, nhưng chúng cũng
không có sự sợ hãi như ta. Chúng cũng chết như ta, nhưng chết mà không tự biết.
Phần đông loài vật còn biết tự bảo vệ hơn ta, nhưng không có một hành động bảo
tồn nào thoát ra ngoài cái thích thú của chúng.
Con người, như một thực thề vật lý, cũng bị các quy luật bất biến cai trị, giống
như mọi vật thể khác. Nhưng con người, là một thực thể có trí tuệ, và không
ngừng vi phạm các luật do Thượng đế quy định, và thay đổi ngay cả các luật do
chính mình quy định ra. Con người phải tự dẫn dắt lấy mình, nhưng họ lại bị hạn
chế, hay phạm điều dốt nát và lầm lẫn như tất cả những trí tuệ hữu hạn, có khi họ
còn đánh mất cả những kiến thức đơn sơ của mình nữa kia. Con người như một
thực thể biết cảm xúc, họ bị lôi cuốn theo hàng nghìn thứ dục vọng, và lúc nào họ
cũng có thể quên khuấy Đấng tạo hoá sinh ra mình. Thượng đế phải nhắc lại cho
họ bằng các luật của tôn giáo. Con người trong mọi trường hợp có thể quên
khuấy cả bản thân của mình, nên các nhà triết học phải nhắc họ bằng các luật của
luân lý. Con người sinh ra để sống trong xã hội, nhưng có thể quên mất cả đồng
loại (4), nên các nhà lập pháp phải nhắc nhở họ nhớ đến nghĩa vụ bằng các luật
chính trị và dân sự.
MONTESQUIEU, Vạn pháp tinh lý. Quyển I, Chương 1.
1. Có một luật lệ của mọi luật lệ (Tham khảo Cicéron, De Legibus, và Jean
Domat, Những luật dân sự trong trật tự thiên nhiên của chúng).
2. Nguyên văn: "Chaque diversité est uniformité chaque changement est
constance". Câu này muốn nói lên ý Nhất tính trong phức tính (l’unité dans la
multiplicité).
Tầm quan trọng của luật cơ bản của thiên nhiên.
Tương quan giữa những luật nhân định (les lois positives) và luật lệ lớn của thiên
nhiên.
Luật của thiên nhiên (Les lois de la Nature)
