người ứng tuyển tụ tập một nơi, gần nghìn người, những người này bề
ngoài trung hậu, lại dùng ngôn từ làm ngụy trang nên không thể hoàn
toàn hiểu được họ, các quan tuyển chọn người tài chỉ phụ trách phối
cho họ quan phẩm nhất định mà thôi. Đạo lý chọn quan theo tài, tuyển
bạt người tài quả thực là chưa tinh thông, cho nên không thể tìm được
người tài.
Thái Tông dự định làm theo phương pháp tuyển bạt quan lại thời
nhà Hán, bèn lệnh cho các châu quận trưng triệu tiến cử.
Năm Trinh Quán thứ sáu, Đường Thái Tông bảo Ngụy Trưng:
− Người xưa nói, vua phải căn cứ vào quan chức để lựa chọn
người phù hợp, không được vội vã trọng dụng. Trẫm nay làm một việc
là bị người trong thiên hạ nhìn thấy, nói một câu là bị người thiên hạ
nghe thấy. Sử dụng người chính trực, ai làm được việc tốt thì đều
khuyến miễn; dùng sai người xấu, đã không làm việc tốt lại chỉ tranh
nhau cầu lợi. Thưởng phạt tương đương với công tích, ai không có
công lao thì sẽ tự động xin lui, trừng phạt tương xứng với tội ác, kẻ
xấu sẽ biết sợ hãi. Từ đó có thể thấy thưởng phạt quyết không được
tùy tiện sử dụng, dùng người càng phải thận trọng lựa chọn.
Ngụy Trưng đối đáp:
− Biết dùng người là việc khó xưa nay, bởi thế khi khảo hạch
công lao, quyết định biếm giáng hay là thăng chức, phải tra xét sự
thiện ác của người đó. Nay muốn tìm nhân tài phải tra xét kỹ phẩm
hạnh của người đó. Nếu biết thực sự là tốt thì sau đó mới sử dụng. Nếu
người đó không biết làm việc, chỉ là tài lực không đủ thì cũng không
có hại gì lớn. Dùng sai kẻ xấu, nếu người đó có năng lực lại biết làm
việc thì nguy hại sẽ rất nhiều. Nhưng trong thời loạn chỉ cầu có tài
năng, có thể không chú ý đến đức hạnh. Khi thái bình thì tài năng và
đức hạnh đều phải cao mới có thể sử dụng.
Năm Trinh Quán thứ mười một, Ngự sử Mã Chu dâng sớ lên
Đường Thái Tông tấu rằng:
