TRÒ CHUYỆN VỚI TRỊNH XUÂN THUẬN - Trang 46

Đúng, bây giờ thì hết rồi những đêm run người vì lạnh, ngồi trong bóng tối
lặng lẽ điều khiển kính thiên văn, mắt dán vào thị kính, trong khi phải đấu
tranh với cơn buồn ngủ díp mắt. Giờ đây, kính thiên văn ngồi trong căn
phóng ấm áp, đèn thắp sáng trưng và điều khiển kính thiên văn thông qua
máy tính điện tử. Chỉ cần cho máy tính biết vị trí của ngôi sao hay thiên hà
là kính thiên văn sẽ tự động hướng tới nó: nhà thiên văn thậm chí không
cần biết tới bầu trời. Lập tức đối tượng được chỉ định sẽ xuất hiện trên màn
hình TV. Thêm một lệnh nữa là máy tính sẽ điều khiển các máy móc tiến
hành các phép đo mà ta mong muốn. Điều này hệt như người ta đang đứng
trước một bàn tiệc thịnh soạn: có thể gọi góc mở này, độ phóng đại kia hay
sự phân tích ánh sáng này hay khác. Khỏi cần phải nói rằng, do đã biết chi
phí mỗi giờ quan sát là cả một khoản tiền khổng lồ, nên người làm thực
nghiệm phải nắm chắc công việc cần làm như người nghệ sỹ phải học thuộc
lòng bản nhạc trước khi tiến gần tới bàn phím đàn vậy.
Hẳn ông sẽ nói với tôi rằng tất cả những thứ đó chẳng có gì là lãng mạn cả,
nhưng sự mất khả năng tiếp xúc trực tiếp với bầu trời đã được đền đáp
xứng đáng bằng độ chính xác lớn hơn trong công việc và hiệu quả lớn hơn
do thoải mái về mặt thể chất. Về cá nhân mình, trong khi để cho kính thiên
văn thu thập ánh sáng, tôi không bao giờ bỏ lỡ dịp làm một vòng đi dạo bên
ngoài, trước hết để đảm bảo không có đám mây nào lấp ló ở chân trời,
nhưng trên hết là để được thỏa mãn chiêm ngưỡng vòm trời dát đầy các vì
sao.
Sự quan sát thông qua các dụng cụ điện tử đã được đẩy đến tột đỉnh với
giúp đỡ của các vệ tinh nhân tạo. Trong trường hợp này, kính thiên văn
không còn cách phòng quan sát chỉ vài chục mét nữa mà ở trên quỹ đạo,
bên ngoài bầu khí quyển, cách xa chúng ta hàng trăm hoặc hàng ngàn
kilômét. Tôi thường thực hiện các quan sát tại Trung tâm bay Vũ trụ
Goddard (Goddard Space Flight Center) ở ngoại ô Washington nhờ một
kính thiên văn tử ngoại (có tên là International Uitraviolet Exploer) nằm
trên quỹ đạo cách mặt đất 3600km. Dù sao cũng thật là một điều khá thần
kỳ khi ta có thể điều khiển theo thời gian thực được cả một bộ máy trong
không gian và đồng thời nhìn thấy trên màn hình những hình ảnh do nó gửi