TRÒ CHUYỆN VỚI TRỊNH XUÂN THUẬN - Trang 93

vú (mà chúng ta xuất xứ từ đó) cao hơn nhiều so với loài cá và bò sát. Ví
dụ, một con khủng long có thể nặng tới 10.000kg nhưng chỉ có bộ não nặng
50g, trong khi đó bộ não người có thể lớn hơn tới 10 lần, tức là nặng 500g,
nhưng cơ thể chỉ nặng 70kg. Mà con người thông minh hơn khủng long là
điều không còn nghi ngờ gì nữa. Nhưng sự phân biệt như thế không còn
thật rõ ràng nữa khi nói về loài linh trưởng như tinh tinh chẳng hạn hay cá
heo là những động vật có tỷ số não/cơ thể rất gần với con người. Liệu con
đười ươi hay con cá voi có ý thức không? Phải chăng quả thật có sự chuyển
biến đột ngột giữa động vật và con người? Chắc chắn là không phải như
vậy. Những nghiên cứu chứng tỏ rằng tinh tinh hay cá heo biết giao tiếp với
nhau bằng một ngôn ngữ thô sơ. Người ta có thể dạy cho tinh tinh ngôn
ngữ ký hiệu, điều này chứng tỏ rằng loài vật này có khả năng trừu tượng
nhất định. Chúng cũng biết biểu lộ tình cảm hoàn toàn như con người như
yêu, vui, buồn hay thương hại. Tất nhiên, người ta không thấy chúng đang
xây dựng các nhà thờ, viết tiểu thuyết Chiến tranh và hòa bình hay sáng tác
các bản giao hưởng, nhưng một con khỉ hay con tinh tinh liệu có hiểu được
vẻ đẹp của Vũ trụ theo cách của nó không? Người ta đã từng thấy những
bầy tinh tinh đứng lặng ngẩn ngơ trước cảnh hoàng hôn. Tôi e rằng sẽ là
quá vị nhân khi dành cho chúng ta là người duy nhất được hưởng đặc ân có
ý thức.
Bắt đầu từ thời điểm nào ông có thể nói: “Tôi chắc chắn đó là con người”?
Theo tôi, con người là một sinh vật có ý thức về bản thân mình và môi
trường xung quanh, có khả năng tìm hiểu Vũ trụ và biết đặt ra những câu
hỏi về sự tồn tại và tương lai của nó.
Vậy thì, theo ông, những bức tranh ở hang Lascaux có phải là một bằng
chứng về tính người chưa?
Hoàn toàn phải. Nghệ thuật là một cách để vượt lên khỏi sự tồn tại thuần
túy động vật. Con người ở hang Lascaux đã có vỏ não phát triển, cho phép
họ có những hoạt động không chỉ đơn thuần có tính chất mưu sinh hay để
thỏa mãn những bản năng sơ đẳng nhất tương xứng với bộ não của loài bò
sát. Họ thậm chí đã có ý thức về sự thiêng liêng. Chính ý thức về sự tồn tại
của cái siêu việt ấy, theo tôi, là một trong những đặc tính sâu xa nhất của