TRÒ CHUYỆN VỚI TRỊNH XUÂN THUẬN - Trang 98

việc nghiên cứu của mình có những hậu quả tàn phá hay không.
Đúng, thật không may như vậy. Khi Einstein chứng minh được sự tương
đương của vật chất và năng lượng trong thuyết tương đối hẹp của mình,
ông đâu có ngờ rằng nó sẽ dẫn tới bom nguyên tử.
Thế ông ủng hộ quan điểm cho rằng nhà khoa học phải cân nhắc kỹ trước
khi bắt đầu nghiên cứu hay phải nghiên cứu bằng mọi cách rồi mới suy xét
về nó sau? Nói cách khác ông ủng họ sự kiểm soát trước hay sau?
Tôi nghĩ rằng áp đặt những ràng buộc đối với nghiên cứu khoa học hay bất
cứ hình thức sáng tạo nào khác là một điều không bao giờ là tốt cả. Chẳng
hạn ở Liên Xô trước kia đã từng có vụ Trofim Lysenko. Mặc dù không hề
có bằng chứng thực nghiệm nào, nhưng vào năm 1932, ông ta đã tuyên bố
mang tính áp đặt rằng các gen không tồn tại. Do được Staline ủng hộ, nên
mọi ý kiến phản đối đều bị vùi dập. Thực tế, khi làm điều đó Lysenko đã
làm chậm sự tiến bộ của sinh học và di truyền học của Liên Xô hàng chục
năm.
Khoa học tự bản thân nó không mang giá trị. Chỉ có những ứng dụng được
làm từ nó mới là tốt hay xấu mà thôi. Tri thức vị tri thức là điều luôn luôn
cần phải khuyến khích. Trí tưởng tượng luôn phải được giải phóng, nếu
không nó sẽ úa tàn. Nếu chỉ do những những nguy hiểm tiềm tàng của khoa
học mà cấm nghiên cứu, thì ta có nguy cơ sẽ bỏ qua vô số lợi ích mà nó
mang lại. Nói chung, người ta không bao giờ có thể nói trước được hậu quả
của nghiên cứu này hay khác. Khi phát minh ra định luật vạn vật hấp dẫn,
Newton hoàn toàn không thể hình dung được rằng, một ngày nào đó, nó lại
cho phép con người bay trên các máy bay hoặc trên các con tàu Vũ trụ.
Maxwell chắc sẽ rất ngạc nhiên nếu biết rằng các định luật điện từ của ông
lại là cơ sở của nhiều dụng cụ làm nên tiện nghi cho cuộc sống hiện nay
của chúng ta: đèn điện, điện thoại, TV, hoặc các dàn âm thanh stereo. Sadi
Carnot, khi nghiên cứu nhiệt động học, chắc còn lâu mới hình dung được
rằng nó sẽ dẫn tới một trong những sáng chế quan trọng nhất của thế giới
hiện đại, đó là xe hơi. Do vậy, hoàn toàn không nên kiểm soát trước sự
nghiên cứu khoa học, bởi vì người ta không thể biết trước nó sẽ dẫn tới
đâu.