Cấp trên cho về mấy lượt, bác còn chần chừ. Bởi cái lão chánh Tam,
thối tai, râu quặp cắm ruộng bác vẫn còn trờ trờ là chủ tịch Liên việt xã,
ngồi đâu cũng khoe công tác Việt Minh từ hồi còn bóng tối. Chả dạo trước
khởi nghĩa nửa tháng có anh cán bộ Việt Minh đến ở nhà lão mấy hôm, thế
thôi. Bây giờ ban ngày lão hầm hừ đi đòi tô, tối đến họp thôn lão kêu gọi
đoàn kết hy sinh. Bác ngại khi giải ngũ về làm việc với lão, nóng tiết lên lại
phạm chính sách. Mà đảng viên không nhận công tác địa phương thì bỏ cho
ai?
Ngày xưa hai vợ chồng Cống ăn cơm vay cày ruộng rẽ, chiều ba mươi
Tết còn lội đầm móc củ sen ăn cầm hơi. Quần quật như trâu lăn suốt một
năm mới vỡ xong sáu sào bảy thước đất màu trên đồi hoang, vợ chồng ngỡ
phen này mở mặt được đây, bèn mua cả hai lạng thịt về cho con sướng
miệng một bữa. Lão chánh Tam bấy giờ mới lật sổ địa bạ, chiềng làng rằng
đất đồi ấy của lão trưng khẩn, nộp thuế nhà nước từ lâu. Anh Cống uất máu
chửi vung. Lão nhe răng cười, để đấy. Đến vụ thuế anh xin khất tạm hai
hào, bị lý trưởng con lão bắt lên cùm một ngày một đêm, đánh đủ hai chục
hèo mây. Chị Cống phải bán chạy con lợn biện gà rượu lên xin mãi mới
lĩnh được chồng về, thành thử khất hai hào hóa đi tong ba đồng bạc. Anh
Cống bỏ làng ra tỉnh kéo xe hơn năm, khi về chỉ thêm được đôi dép cao su
mỏng, có cái quai xỏ ngón chân trỏ vào cho con nó nghịch. Anh lì lì như
người ra dại hay gắt vợ đánh con hơn trước.
Anh hỏi dò cụ đồ được tên cúng cơm ông tổ lão chánh Tam là Lý
Nòng, bèn đặt tên thằng con út là thằng Nòng. Trước chỉ gọi là thằng Cún.
Hôm nào rỗi việc nhớ chuyện cũ, anh ra quán chợ mua xu rượu ngồi nhấm
nháp rõ lâu cho thiên hạ thấy, giả vờ nát rượu say lử cò bợ tuy rượu chưa
đủ cay mồm, rồi về nọc thằng cu Nòng ra. Tay anh quất roi đen đét xuống
chiếu, miệng anh réo đến ngũ đại lục đại thằng Nòng ra chửi inh làng nước.
Phải cái bố con chánh Tam xem trong gia phả thấy ghi tên cụ tổ là Lý
Nòng, nên tuy ngờ ngợ mà không động lòng, mặc anh Cống chửi thì anh
Cống nghe. Chỉ tội cho thằng cu Nòng không ăn roi mà khiếp quá bị đòn
