nhặt hạt dẻ, nhổ nấm. Chú lội suối bì bõm bắt nhái và nghịch nước, khóc
rống khi bị cua kẹp tay. Càng lớn khôn Văn Thon càng thuộc rừng, và rừng
hé dần cho chàng trai Lào kho của không cạn. Ba phần tư đất Lào là rừng
núi, dân Lào đi dọc các nguồn nước tìm chỗ khoét từng khoảnh rừng để
cắm làng, vỡ ruộng. Vì thế người Lào quen rừng cũng như quen sông, quen
làng.
Sau một buổi cày, Văn Thon tháo trâu thả ăn rong, vác súng kíp đi rình
bắn nai ở gốc cây mạc bôk, xách gầu đi lấy nhựa cây mạy nhang về bó từng
ôm đèn chai, hoặc xem lại chiếc thuyền độc mộc đẽo bằng mạy khen đang
còn đốt lửa nống sườn. Hơi mát của cành lá rủ bóng che đầu, mùi lá mục
hăng và ấm, tất cả những tiếng mõ trâu kéo đàn ăn rong bên bờ đầm, tiếng
xích voi nhà kéo lích kích trong đám chuối dại, tiếng chim nôk te te bay réo
quanh người, là bấy nhiêu lời chào thân vui đón Văn Thon từ cửa rừng.
Văn Thon đi săn voi, năm sáu ngày liền lội rừng theo dấu chân vẫn không
lạc. Anh xem rêu mọc trên gốc cây, xem chiều suối chảy, nghe tiếng chim,
ngửi mùi dầu rái trong gió mà tìm về làng thẳng một mạch. Đây rồi mẹ già
đứng đợi trên đầu cầu thang, mỉm cười đón khẩu súng kíp và cuộn dây
chão trên tay con. Bếp lửa reo trong góc nhà, vẫy mãi những ngọn vàng
chào cậu chủ...
Làng Văn Thon không khác trăm nghìn làng Lào ở ven sông lớn Nậm
Khoỏng, mạch máu chính của đất nước Triệu Voi. Ngót trăm ngôi nhà sàn
gỗ đứng trên cồn cao nhìn ra ruộng. Gió sông vuốt những hàng mái tóc dừa
cau, ngày đêm ghé tai rì rầm hóng chuyển từ trăm nơi về. Thuyền độc mộc
ghếch đầu dưới bến. Voi nhà nối đuôi nhau tải thóc và cá khô lên Viêng
Chăn, tải muối sắt vải đến. Những ngày hội Bạng Phay, làng thơm mùi thịt
nướng, ồn tiếng khèn tiếng hát, rực rỡ khoe những dây quần áo thêu phơi
giăng giăng ra đến tận rừng. Dân làng thức thâu đêm múa đến mỏi rã chân,
xem pháo hoa phụt lửa bay vút lên trời dâng lễ đức Phật, đón hạt mưa đầu
tiên mở mùa cày cấy.
