Giữa lúc nguy ngập ấy, Văn Thon bắt được liên lạc với Chính phủ
kháng chiến. Anh dẫn quân vượt núi về khu căn cứ phía đông, thoát vòng
vây địch, tập trung với các đơn vị Itxala.
Trong nỗi mừng lớn của Văn Thon lúc bấy giờ có lẫn một chút nghi
ngại. Anh gặp Bộ đội tình nguyện Việt Nam lần đầu tiên, ngờ lắm. Nom họ
có vẻ dữ như Nhật mà thâm thế nào.
Pháp tự xưng là bảo hộ nước Lào. Nhật cũng nói giành độc lập cho
Lào. Gần đây Mỹ bỏ súng bỏ tiền ra, bảo giúp Lào chống cộng sản. Chúng
nó láo toét đã đành, nhưng Việt Nam là nước thứ tư đến đất Lào, biết đâu
không phải miệng trơn mà ruột xơ mướp? Hồi Pháp đắp đường 13, mấy
thằng cai lục lộ người Việt răng đen đánh phu người Lào chết dở. Răng đen
là giống ăn thịt người, dân làng vào tỉnh nghe nói thế. Trong đám quân
Pháp đánh vào Thà Khẹc năm nọ cũng nhiều người Việt, giết dân như ngóe.
Chuyện xưa bảo người Việt với người Lào là anh em, nhưng ở đời khối đứa
em ăn ruột anh như ma phỉ pọp.
Nghĩ thế, Văn Thon lại vấp. Rõ ràng bố anh kể rằng thợ mỏ người Việt
ở Bò Nèng nổi lên chống Pháp. Rõ ràng anh thấy bộ đội Việt kiều ở Thà
Khẹc đánh Pháp như hùm, bên cạnh bộ đội Lào Độc lập. Sao lại thế?
Người Việt quả là một dân tộc khó hiểu, rắc rối, chia năm xẻ bảy chống
nhau lung tung. Chơi với họ phiền lắm. Văn Thon ngợ mãi, nhưng để bụng
không nói, vả cũng không biết nói sao cho phải.
Văn Thon được cử chỉ huy một đại đội Itxala, phối hợp với một đại
đội Tình nguyện, hoạt động ở phía tây Sầm Nứa. Anh em Itxala đều nhận
rằng đi chung với bộ đội Việt thật dễ chịu. Họ ăn ở như bưng bát nước đầy.
Đánh nhau, họ tranh phần nguy hiểm nhất. Đến giáp hạt họ bóp miệng
nhường gạo muối. Lấy được chiến lợi phẩm thì bao nhiêu súng tốt và quân
trang mới chia về Itxala. Các mẹ Lào thương bộ đội Việt không kém Itxala,
kiếm được quả chuối cũng dấm dúi nhét tay. Cái số anh em Itxala buộc tay
