gì thì làm, không ai ngăn cản. Ngõ tạp lều lán là kiểu mở toàn diện, mái lợp
giấy dầu dột nát, phên vách không để chắn gió, cửa không đóng chặt. Trong
hẻm, nhà cửa chen chúc chật chội, đèn như đom đóm, tuy yếu ớt nhưng lại
rất nhiều, bát nháo lộn xộn như một nồi cháo. Những ngõ hẻm này như một
dòng sông lớn có nhiều chi lưu, như một cây lớn không biết có bao nhiêu
cành. Đường ngang ngõ tắt chằng chịt tựa một tấm lưới khổng lồ. Bề ngoài
của chúng thì rộng mở, nhưng lại rất bí ẩn kín đáo, nội tâm uẩn khúc. Khi
hoàng hôn xuống, đàn bồ câu bay lượn trên bầu trời Thượng Hải để tìm về
tổ. Mái nhà nhấp nhô trông như đồi núi chập chùng. Từ trên cao nhìn xuống
chúng liền một mảng, không thấy đâu là bờ, không còn phân biệt đông tây
nam bắc. Chúng như dòng nước cuộn chảy, tràn ngập mọi ngóc ngách,
tưởng như rối loạn nhưng thực tế đan xen nhau. Chúng vừa rộng vừa dày
đặc, tựa như ruộng lúa của người nông dân gieo hạt để rồi gặt hái, lại giống
như cánh rừng nguyên thủy tự sinh tự diệt. Kỳ thực, chúng tạo nên cảnh
đẹp.
Ngõ nhỏ Thượng Hải rất tình cảm, thân thiết như ruột thịt. Cảm giác ấm
lạnh, có thể nhận biết, suy tư. Những cửa sổ nhà bếp dính đầy dầu mỡ là để
các bà người trong người ngoài chuyện trò đỡ buồn; cửa sau là để các cô gái
cắp sách đến trường và hẹn hò với bạn trai; cửa lớn phía trước hiếm khi mở,
mỗi khi mở là nhà có việc lớn, là cửa để khách quý vào ra, dành cho các
đám cưới hỏi. Chúng có những niềm vui không thể kiềm chế, khấp khởi, lôi
thôi. Sân thượng, ban công và bên cửa sổ còn lưu lại những lời thì thầm, về
đêm tiếng gõ cửa lúc tỏ lúc mờ. Hãy tìm một góc độ tốt trên cao: những cây
sào phơi áo ngang dọc cũng có những tâm tình riêng tư; hoa phượng tiên,
hoa bảo thạch và hành tỏi trồng trong chậu cảnh đều có tình riêng; chuồng
chim bồ câu trống không trên mái nhà là trái tim hoang vắng; những mảnh
ngói vỡ lộn xộn cũng tượng trưng cho trái tim và cơ thể. Mặt đường trong
ngõ tựa như khe rãnh, nơi lát xi-măng, nơi thì rải đá. Đường lát xi-măng
ngăn dạ cách lòng, đường rải đá có cảm giác máu thịt thân thiết. Hai loại
ngõ thì tiếng chân cũng hai loại, loại trước tiếng vang giòn, loại sau chìm
lắng, buồn tận đáy lòng; loại trước nói năng khách sáo, loại sau là những lời
trong tâm can, cả hai không phải là văn chương quan cách, đều nói lời
