Người ta thuật lại rằng trước kia trên đồi này có một ngôi trường.
Nhưng hồi ấy đến dấu vết của ngôi trường chúng tôi cũng chẳng hề tìm thấy
nữa. Thuở nhỏ tôi đã mấy lần cố tìm cho được dù chỉ là những vết tích đổ
nát của ngôi trường. Tôi lang thang tìm kiếm mãi nhưng chẳng thấy gì cả, về
sau tôi bắt đầu lấy làm lạ, không hiểu sao người ta lại gọi quả đồi trơ trụi ấy
là “Trường Duishen” và tôi đã có lần hỏi các cụ già xem Duishen là ai. Một
người lơ đãng khoát tay đáp: “Duishen là ai à? Đấy cái lão bây giờ vẫn còn
sống ở đây ấy mà, trong thị tộc Cừu Thọt ấy. Đã lâu lắm rồi, Duishen bấy
giờ còn là đoàn viên Komsomol. Thời ấy, trên đồi có một căn nhà kho của ai
bỏ hoang, Duishen mở trường dạy trẻ ở đấy. Mà nào có ra trường sở gì đâu,
chỉ được cái tên thôi. Chao ôi, cái thời buổi ấy cũng hay! Bấy giờ hễ ai nắm
nổi bờm ngựa, biết đút chân vào bàn đạp thì làm gì chẳng được. Duishen
cũng vậy. Nghĩ ra cái gì là làm cho được cái ấy. Bây giờ gian nhà chứa ấy
chẳng còn lấy được một hòn đá nhỏ, được mỗi một việc còn lại cái tên…”
Tôi rất ít biết Duishen. Chỉ còn nhớ đó là một người đã luống tuổi, vóc
cao lớn, dáng xương xương, có đôi mày quăn rậm. Nhà ông ở bên kia sông,
đường Đội hai. Dạo tôi còn ở làng thì Duishen trông coi hệ thống thuỷ lợi
của nông trường và suốt ngày ở ngoài đồng. Thỉnh thoảng ông có đi qua phố
tôi, trên yên ngựa buộc một chiếc cuốc lớn và con ngựa của ông trông cũng
giống chủ nó, cũng xương xẩu, vó chân thon nhỏ. Sau Duishen già đi và
nghe nói ông đi đưa thư. Nhưng đó là nhân thể nói vậy thôi. Vấn đề ở chỗ
khác. Theo quan niệm của tôi lúc đó thì người thanh niên Komsomol phải là
một chàng gi ghít
nói hăng làm hăng hơn hết thảy mọi người trong thôn,
thường phát biểu trong hội nghị, viết báo về bọn chây lười và bọn ăn cắp của
công. Và tôi không tài nào hình dung ra được con người hiền lành râu rậm
ấy trước kia đã có lúc là Komsomol, mà hơn nữa, điều đáng ngạc nhiên nhất
là lại dạy trẻ con học trong khi chính mình cũng chẳng biết được bao nhiêu
chữ nghĩa. Không, những chuyện như thế tôi không tài nào hình dung nổi!
Thành thực mà nói, tôi coi đó chỉ là một trong bao nhiêu chuyện cổ tích
được truyền tụng trong làng mà thôi. Nhưng về sau mới biết là sự thể hoàn
toàn không phải như thế…
