tất cả những điều mà tôi đang kể cho anh nghe? Không phải. Lúc bấy giờ tôi
bối rối quá, tôi xấu hổ, tôi thẹn cho mình quá, nên phải bỏ đi ngay. Tôi đã
hiểu ra rằng tôi sẽ không tài nào gặp lại Duishen, không thể nào dám nhìn
thẳng vào mắt Duishen được. Tôi cần phải bình tâm lại, sắp xếp lại những ý
nghĩ đang rối tung, dọc đường suy nghĩ lại tất cả những điều tôi muốn nói
không những với các bạn cùng quê mà còn nói nhiều người khác nữa.
Tôi còn thấy mình có tội nữa vì tôi không phải là người có quyền được
trọng vọng đủ điều như vậy, được ngồi ở chỗ danh dự trong buổi khánh
thành trường mới. Đó trước hết là quyền của người thầy đầu tiên của chúng
ta, người cộng sản đầu tiên trong làng của chúng ta – thầy Duishen già cả.
Thế nhưng sự việc đã diễn ra trái hẳn. Chúng ta ngồi quanh bàn tiệc, còn con
người vàng ngọc ấy thì đang hối hả chạy đi đưa thư, vội vã chuyển những
bức điện chúc mừng của học trò cũ mình về kịp lễ khánh thành.
Mà đây không phải là một trường hợp duy nhất. Tôi đã nhiều lần thấy
như vậy. Cho nên tôi thường tự hỏi: chúng ta đã bỏ mất cách biết trân trọng
con người bình thường như Lenin từng trân trọng tự bao giờ?… May thay,
giờ đây chúng ta nói lên những điều như thế một cách thẳng thắn không kèm
theo chút đạo đức giả nào. Cũng rất hay là ngay cả trong việc này chúng ta
đã cùng đến sát với Lenin hơn.
Lớp thanh niên không biết rõ Duishen trước kia là một người thầy như
thế nào. Còn thế hệ cũ thì đã nhiều người không còn nữa. Không ít học trò
cũ của Duishen đã hy sinh trong chiến tranh, họ đã là những chiến sĩ Soviet
chân chính. Lẽ ra tôi phải nói cho thanh niên hiểu rõ thầy Duishen. Ai ở địa
vị tôi đều có nhiệm vụ làm vậy. Nhưng tôi lại không về làng, tôi không hề
biết gì về Duishen và với thời gian, hình ảnh của thầy tôi đối với tôi đã
dường như biến thành một thành tích vô giá, được giữ gìn trân trọng trong
cõi tĩnh mịch của một viện bảo tàng.
Tôi sẽ trở về gặp thầy tôi và sẽ chịu tội trước thầy. Tôi sẽ xin người tha
thứ.
