một con sư tử mà tất cả côn trùng, kền kền, cùng hằng hà sa số những dạng
sinh vật khác bị dồn vào trạng thái hỗn loạn và bị tận diệt. Tất cả những
điều đó rốt cuộc sẽ đưa đến hiểm họa này: Năm mươi triệu năm sau, một
người nguyên thủy - toàn thế giới này chỉ có chừng một tá người nguyên
thủy - sẽ đi săn một con lợn rừng hay một con báo răng kiếm làm thức ăn.
Nhưng chính anh, Eckels, đã giẫm chết sạch lợn hay báo ở vùng đó; chỉ vì
đã giẫm chết một con chuột duy nhất. Thế là người nguyên thủy ấy chết đói.
Và xin anh nhớ cho, người nguyên thủy ấy là cội nguồn cho cả một quốc
gia tương lai đấy. Từ hắn sẽ cho ra đời mười người con trai, rồi mười con
trai của hắn sẽ cho ra đời trăm người con trai khác, cứ thế mà hình thành cả
một nền văn minh. Hủy diệt một con người nguyên thủy là anh hủy diệt cả
một chủng tộc, một quốc gia, một lịch sử trọn vẹn của cuộc sống. Một cái
giẫm chân của anh lên một con chuột có thể gây nên một trận động đất,
những tác động của nó có thể làm lay chuyển cả trái đất và những số phận
suốt dòng Thời Gian. Với cái chết của một người nguyên thủy, cả tỉ con
người khác chưa sinh ra đã bị bóp chết ngay trong trứng. Có lẽ thành La Mã
sẽ không bao giờ vươn cao trên bảy ngọn đồi. Có lẽ Âu Châu sẽ mãi mãi là
rừng rậm âm u, và chỉ có mỗi Á Châu là sinh sôi, phát triển. Giẫm lên một
con chuột là anh để lại dấu chân mình xuyên suốt vĩnh hằng. Có thể Nữ
hoàng Elizabeth sẽ không bao giờ chào đời. Washington sẽ không bao giờ
vượt sông Delaware, quốc gia Hoa Kỳ sẽ không bao giờ tồn tại. Cho nên
phải cẩn thận. Luôn luôn đi trên con đường. Không bao giờ được bước
trệch ra!
- Tôi hiểu rồi. Như thế thì chỉ chạm vào một phiến cỏ thôi cũng có thể
gây ra một dây chuyền tác động đến tương lai?
- Hoàn toàn đúng. Nghiền nát một loài thực vật nào đó cũng có thể gây ra
một chuỗi tác động ghê gớm gấp bội phần sau tám mươi triệu năm nữa,
không sao lường trước. Tất nhiên, giả thuyết của chúng tôi có thể là sai lầm.
Có thể nói là Thời Gian không thể nào bị đổi thay vì những con người vô
nghĩa như chúng ta. Hoặc giả Thời Gian sẽ thay đổi một cách hết sức tinh tế
khó nhận ra. Một con chuột chết ở đây biết đâu lại chẳng gây ra một sự mất
