sách vở đã trỗi lên trong anh, hay là thói quen nhìn mọi vật một cách khách
quan không thể cưỡng lại được đã lại đến với anh - một thói quen thường
làm cho người ta khó sống - mà anh chỉ thấy niềm say mê và nỗi đau khổ
của Vêrơska và một cái gì quá đa cảm ngọt ngào, không thật chân thành và
đồng thời một tình cảm mới vụt đến xáo động trong anh, mách thầm với
anh rằng những gì anh đang nhìn thấy và nghe thấy bây giờ, nhìn từ góc độ
của tạo vật và hạnh phúc riêng tư, còn hệ trọng hơn rất nhiều so với mọi thứ
thống kê học, mọi thứ sách vở, mọi thứ chân lý... Và anh cảm thấy tức bực,
anh tự trách mình mặc dầu không hiểu rõ rằng lỗi của mình là ở đâu.
Anh hết sức lúng túng và hoàn toàn không biết mình phải nói gì, mà lúc này
lại rất cần phải nói. Nói thẳng rằng: “tôi không yêu cô” thì anh không đủ
sức, mà nói “yêu” thì anh lại không nói được, bởi vì dù có tìm bới đến thế
nào đi nữa, anh cũng không thể kiềm được trong lòng mình một chút tình
yêu nào... anh im lặng, còn Vêrơska lúc ấy thì nói rằng, đối với cô không có
hạnh phúc nào lớn hơn là được nhìn thấy anh, được đi theo anh, dù là đi
luôn bây giờ, đến nơi nào mà anh muốn, trở thành người vợ, người trợ giúp
cho anh, rằng nếu anh bỏ cô mà đi thì cô sẽ chết vì buồn rầu...
- Em không thể ở lại đây được nữa! - cô vừa nói vừa bẻ bẻ tay. - Em chán
ngấy cái nhà này, cánh rừng này, khí trời này. Em không thể chịu được cái
yên tĩnh thường xuyên và cuộc sống vô mục đích này, không thể chịu được
những con người tẻ nhạt, ai cũng giống hệt nhau như hai giọt nước! Tất cả
bọn họ đều nhiệt thành tốt bụng bởi vì họ lúc nào cũng no nê, không phải
đau khổ, không đấu tranh vì một cái gì... Mà em thì lại muốn đến những
ngôi nhà nặng nề ẩm thấp, nơi người ta đau khổ, người ta trở nên tàn nhẫn,
vì lúc nào cũng phải làm việc và lúc nào cũng túng bấn.
Cả lời này nữa, Ôgơnép cũng cảm thấy có vẻ tán tụng ngọt ngào, không thật
chân thành. Khi Vêrơska nói xong rồi, anh cũng vẫn chưa biết phải nói gì,
nhưng mà không thể im lặng được nữa, anh đành lắp bắp nói:
- Cô Vêrơska ạ, tôi rất biết ơn cô, mặc dầu tôi cảm thấy rằng tôi chẳng có gì
