Hai người đẹp
I.
TÔI CÒN NHỚ khi tôi còn học lớp V hay lớp VI ở trường trung học, tôi
cùng với ông tôi đi từ làng Bôlsôiê Krépkôiê vùng sông Đông lên thành phố
Rôxtốp trên sông Đông. Hôm ấy là một ngày tháng Tám oi nồng, mệt nhọc
và buồn tẻ. Vì nóng bức, vì những cơn gió nóng khô ran lùa những đám bụi
vào mặt, chúng tôi ai nấy mắt đều díp lại, cổ họng khô khốc; không còn
muốn nhìn, muốn nói chuyện hay nghĩ ngợi gì nữa, và khi gã đánh xe
Kácpô, người Ucraina đang gà gật ngủ quất roi vào ngựa, nhỡ vung quá tay
về phía sau và để chạm roi vào mũ tôi, tôi cũng chẳng buồn cáu nữa, chẳng
kêu một tiếng nào và chỉ sau khi tỉnh giấc mơ, mới mở mắt uể oải thoáng
nhìn về phía xa: liệu qua lớp bụi đường này có trông thấy làng nào không?
Chúng tôi dừng lại cho ngựa ăn ở một làng rất to của người Ácmêni - làng
Bakhơsi-Xalakhơ - tại nhà một người Ácmêni giàu có mà ông tôi có quen.
Trong đời, tôi chưa bao giờ nhìn thấy một người nào lại có dáng vẻ khôi hài
hơn cái ông Ácmêni ấy. Hãy hình dung một cái đầu nhỏ tí húi trọc, cặp lông
mày rậm rì nhíu lại thấp xuống, mũi diều hâu, bộ râu mép dài bạc trắng và
cái mồm rộng ngoác lúc nào cũng ngậm một cái tẩu dài bằng gỗ anh đào;
cái đầu ấy gắn một cách vụng về vào cái mình gầy guộc lưng khòm, ăn vận
theo một kiểu kỳ lạ: một chiếc áo ngắn mặc ngoài màu đỏ có đuôi tôm và
một chiếc quần màu xanh da trời rộng thùng thình; ông ta đi khệnh khệnh
khạng khạng, hai chân dạng ra, kéo đôi giày lệt xệt, nói năng thì vẫn không
bỏ cái tẩu trong mồm ra và đối xử theo một kiểu tự trọng thuần túy Ácmêni:
không cười, cặp mắt nhìn trố ra và cố gắng càng ít chú ý đến khách càng
tốt.
Trong nhà người Ácmêni không có qua một chút gió, chút bụi nào, nhưng ở
đấy cũng khó chịu, oi nồng và buồn tẻ như ngoài thảo nguyên trên đường đi
