vẫn tỉnh táo theo đúng trình tự ấy. Anh nhớ lại cả lịch sử của vấn đề, những
tài liệu đã đề cập đến vấn đề đó; và tới lúc bốn giờ sáng, anh đi đi lại lại
trong phòng mình, cố nhớ hết tất cả những biện pháp mà trong thời gian qua
người ta đã áp dụng để cứu vớt những người đàn bà ấy. Anh có rất nhiều
người bạn tốt đã từng ở trong những căn phòng của Phanxphâynơ,
Galiaskin, Nêtraép, Etskin... Trong bọn họ có không ít người trung thực,
dũng cảm. Một số người trong bọn họ đã từng ra tay cứu vớt những người
đàn bà ấy...
“Tất cả những biện pháp ít ỏi đó, - Vaxilép nghĩ, - có thể chia thành ba loại,
sau khi chuộc người phụ nữ ra khỏi nhà thổ, thuê cho cô ta căn buồng, mua
về một chiếc máy khâu và cô ta trở thành thợ may. Người chuộc cô ta ra dù
muốn hay không đã biến cô ta thành nhân tình của mình, rồi sau khi tốt
nghiệp trường đại học, người ấy đã nhường lại cô ta như nhường lại một đồ
vật cho một kẻ đứng đắn khác. Và người đàn bà vẫn tiếp tục hư hỏng. Một
loại khác, chuộc người đàn bà ra, cũng thuê phòng cho ở, rồi thế nào cũng
mua chiếc máy khâu, dạy cho cô ta học chữ, đọc sách, mở mang kiến thức.
Cô ta sẽ khâu vá, sẽ sống như thế chừng nào cô ta còn cảm thấy mới mẻ,
thích thú, rồi ít lâu sau, khi đã buồn chán, bắt đầu vụng trộm, giấu giếm tiếp
đàn ông hoặc là lui trở lại nơi có thể ngủ đến 3 giờ chiều, uống cà phê và ăn
no nê. Loại thứ ba gồm những người hăng hái nhất, táo bạo nhất, đã thi
hành biện pháp dứt khoát nhất. Họ lấy những người đàn bà ấy làm vợ. Và
khi từ một cuộc sống như súc vật, nhầy nhụa, thô lỗ, ngu độn, những người
đàn bà ấy trở thành vợ, thành người tề gia nội trợ, thành mẹ thì tất cả những
thay đổi đó đã làm đảo lộn tất cả cuộc đời và quan niệm sống của họ đến
mức sau đó khó lòng mà nhận ra được dấu vết của con người sa đọa xưa kia
trong người vợ, người mẹ hôm nay. Phải rồi, lấy họ làm vợ có lẽ là biện
pháp tốt nhất và chắc là duy nhất”.
- Nhưng cái đó không thể được! - Vaxilép nói ra miệng và nằm phịch xuống
giường. - Tôi là người đầu tiên không thể lấy loại người ấy làm vợ được!
Muốn làm được thế phải là một bậc thánh, không biết thù ghét, không biết
ghê tởm. Nhưng cứ giả thử rằng, tôi, anh sinh viên y khoa, và chàng họa sĩ
