giáo, nhà nông học và nói chung là những người trí thức phải lìa bỏ công
việc nghiên cứu lương thiện của mình, bắt họ phải vì miếng ăn mà tham dự
vào những tấn hài kịch kinh khủng mà bất cứ người đứng đắn nào cũng cảm
thấy xấu hổ! Một người trẻ tuổi nào đấy chỉ cần làm việc cho bà chưa đầy
ba năm là trở thành một kẻ đạo đức giả, ưa ton hót, nịnh nọt... Điều đó có gì
là hay ho? Những tên quản gia người Ba Lan của bà là những kẻ chuyên
nghề dò xét bỉ ổi, cái bọn Kadimir và Kaêtan ấy sục sạo suốt từ sáng đến
đêm tất cả miền đất rộng hàng vạn đêxiachina của bà và theo ý muốn của bà
luôn luôn chỉ bóc lột thôi. Xin lỗi tôi được nói lộn xộn một chút, như thế
cũng không sao đâu! Bà không bao giờ coi những kẻ nghèo hèn là con
người cả. Và cả những vị bá tước, hầu tước, những giám mục đến chơi với
bà, bà cũng chỉ coi là những vật trang trí đâu phải là những con người.
Nhưng điều chủ yếu nhất... điều chủ yếu nhất, làm tôi công phẫn hơn cả là -
bà có một gia sản trị giá hơn triệu bạc mà không hề làm gì ích lợi cho mọi
người, không hề làm gì!
Nữ hầu tước ngồi nghe, vừa ngạc nhiên, sợ hãi, tức giận, vừa không biết
phải nói thế nào và tỏ thái độ ra sao. Từ trước đến nay chưa từng có ai nói
với nàng bằng giọng như vậy. Giọng nói đầy giận dữ, khó chịu của người
thầy thuốc và những lời khó nhọc vụng về của ông làm tai nàng ù lên, và
lập tức nàng có cảm giác như là người thầy thuốc đang hoa hoa tay vung
mũ đập vào đầu mình.
- Không đúng đâu! - nàng nói nhỏ, giọng như van lơn. - Tôi đã làm nhiều
điều tốt lành đối với mọi người, điều đó chắc ông cũng biết!
- Thôi đủ rồi! - người thầy thuốc kêu lên. - Lẽ nào bà vẫn tiếp tục coi những
hành động từ thiện của bà là một công việc nghiêm chỉnh đầy ích lợi, chứ
không phải là một tấn hài kịch sao? Đó chỉ là một tấn hài kịch từ đầu đến
cuối, đó là một trò chơi và tỏ tình yêu đối với người khác, một trò chơi hoàn
toàn, đến trẻ con, đến các bà u mê nhất cũng nhận thấy! Cứ thử lấy thí dụ
như cái nhà, gọi thế nào nhỉ, nhà làm phúc dành cho những bà lão tứ cố vô
thân, mà bà đã từng bắt tôi đóng vai thầy thuốc trưởng còn bà thì tự nhận là
